روانشناسی کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته) چیست؟ + درمان تنگناهراسی

[Trodi]

اغلب افراد ترس از مکان‌های محدود را با علائمی مانند وحشت‌زدگی، تنگی نفس، تعریق و احساس خفگی تجربه می‌کنند.
در ادامه درباره دلایل احتمالی تنگناهراسی بیشتر توضیح می‌دهیم:

 

[Trodi]

۱- تجربیات ناخوشایند

این اختلال می‌تواند بر اثر یک تجربه ناخوشایند یا اتفاق آسیب‌زا ایجاد شود. به عنوان مثال، کودکی که در یک فضای بسته مانند کمد یا اتاق خواب گیر افتاده است، مستعد ابتلا به تنگناهراسی است. همچنین گیر افتادن در فضاهای بسته و کوچک مانند آسانسور، حمام یا اتاق تاریک برای مدت طولانی و تجربه خفگی یا ناتوانی در نفس کشیدن می‌توانند قرار گرفتن مجدد در آن موقعیت‌ها را برای فرد دشوار کند.

 

[Trodi]

۲- عوامل ژنتیکی
برخی متخصصان معتقدند، این نوع فوبیا می‌تواند بر اثر نقص در ژنی به نام GPM6A ایجاد شود. در واقع، می‌توان گفت اگر والدین دچار کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی باشند، احتمال ابتلای فرزندان به این نوع فوبیا وجود دارد. همچنین فوبیاها از جمله تنگناهراسی می‌توانند از طریق یادگیری مشاهده‌ای از والدین و اطرافیان منتقل شوند.

 

[Trodi]

۳- عملکرد مغز و سیستم عصبی
مطالعات نشان می‌دهند که افراد مبتلا به ترس از فضاهای بسته و محدود در آمیگدال مغز خود (بخشی از مغز که ترس را پردازش می‌کند) بیش‌فعالی دارند. این بخش از مغز برای شرطی‌سازی ترس و ایجاد واکنش جنگ یا گریز، در مواقعی که محرک یا موقعیت هولناکی وجود دارد، نیاز است. اما فرد مبتلا به تنگناهراسی به دلیل فعالیت بیشتر آمیگدال، واکنش شدیدی به موقعیت‌های استرس‌زا همچون فضاهای بسته نشان می‌دهد.

 

[Trodi]

۴- شرطی‌سازی ذهنی
زمانی که فرد چندین بار در موقعیت‌های مشابه مانند گیر افتادن در آسانسور، درگیر احساس ترس و اضطراب شده باشد، ذهن او این موقعیت‌ها را با خطر مرتبط می‌داند و ترس شدید و غیر منطقی را تقویت می‌کند.

 

[Trodi]

اختلال کلاستروفوبیا در کودکان چگونه است؟
کودکان هم همچون بزرگسالان ممکن است دچار اختلال تنگناهراسی شوند.
این اختلال در کودکان نسبت به بزرگسالان شایع‌تر است، زیرا کودکان ترس و هراس بیشتری نسبت به فضاهای بسته و محدود دارد. با این حال، هر میزان از ترس و وحشت کودکان را نمی‌توان با کلاستروفوبیا مرتبط دانست. زمانی که متخصص سلامت روان علائمی همچون کج‌خلقی، قایم شدن، آویزان شدن از افراد یا اشیا، مقاومت زیاد برای مواجه شدن با اشیا، مکان و موقعیت‌هایی که باعث ترس می‌شود را به طور مکرر در کودک مشاهده کند، ابعاد مختلف تنگناهراسی را مورد بررسی قرار می‌دهد.

 

[Trodi]

روش تشخیص تنگناهراسی
این بیماری معمولا بر اساس علائم رفتاری و واکنش‌های فرد در موقعیت‌های خاص تشخیص داده می‌شود. متخصص سلامت روان برای این منظور معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و درباره سابقه ترس و شدت آن از بیمار سوالاتی می‌پرسد. همچنین در صورت نیاز ممکن است مصاحبه بالینی (ارزیابی روانشناختی) یا تست مواجهه ذهنی و عملی (تجسم یک موقعیت ترسناک در ذهن مانند آسانسور یا قرار گرفتن فرد در آن موقعیت با شرایط کنترل‌شده) انجام شود.

 

[Trodi]

درمان کلاستروفوبیا چیست؟
برای درمان قطعی تنگناهراسی باید به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. برای اثربخشی بهتر مراحل درمان این اختلال، فرد مبتلا باید نسبت به بیماری و علت ایجاد آن آگاهی داشته باشد. متخصص سلامت روان معمولا پس از مشخص کردن علت کلاستروفوبیا، بسته به سطح و شدت بیماری از راه‌کارهای درمانی مختلف همچون موارد زیر استفاده می‌کند:

 

[Trodi]

۱- درمان شناختی رفتاری (CBT)
یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان کلاستروفوبیا است که در آن فرد می‌آموزد تا افکار منفی و غیر منطقی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با الگوهای فکری منطقی جایگزین کند.

 

[Trodi]

۲- مواجهه درمانی
در این روش، فرد به صورت تدریجی و کنترل‌شده در فضاهای بسته قرار می‌گیرد تا حساسیت او نسبت به این موقعیت‌ها کمتر شود. متخصصان طرفدار این روش درمانی مدعی هستند که هر چه فرد بیشتر در معرض آن چیزی که می‌ترسد قرار بگیرد، کمتر دچار ترس شدید و غیر منطقی می‌شود. برای این منظور، ابتدا از بیمار می‌خواهند عکس فضای بسته را ببیند، سپس آن را در ذهن خود تجسم کند و در مراحل بعدی به کمک درمانگر در آن موقعیت قرار می‌گیرد.