آموزشی کلمه‌برداری | روشی ساده برای افزایش دایره لغات و تسلط کلامی

[شیر کاکائو]

واژگان فعال: کلماتی‌اند که به‌سهولت، در گفتار یا نوشتار یا هر دو، از آن‌ها استفاده می‌کنیم.

 

[شیر کاکائو]

واژگان غیرفعال: کلماتی‌اند‌ که برای ما آشنایند -حتا اگر معنای دقیقشان را ندانیم- اما در گفتار و نوشتار از آن‌ها استفاده نمی‌کنیم (یا به‌راحتی در دسترس ذهنمان نیستند).

 

[شیر کاکائو]

توجه جدی به این تقسیم‌بندی می‌تواند در کوتاه زمانی دایره‌واژگانتان را دگرگون کند. چرا؟ چون بسیاری از افراد، به‌اشتباه، آشنایی با کلمه‌یی را وجود آن در دایره‌واژگان فعالشان می‌پندارند. برای مثال ممکن است درجایی بخوانید «در نوشتن بیش از هر چیزی از ارزیابی نابهنگام نوشته‌هایمان آسیب می‌بینیم. تنها ارزیابی بهنگام است که می‌تواند آموزنده و مفید باشد.» در این متن دو کلمه‌ی «بهنگام و نابهنگام» احتمالن برای شما ناآشنا نیست. اما اگر در جایی لازم باشد،‌ این کلمات،‌ به‌راحتی،‌ از زبان یا قلم شما جاری می‌شوند؟ شاید استفاده از «به‌موقع و بی‌موقع» برایتان سهل‌تر باشد. پرسشی دیگر: آیا واژه‌ی «پژواک» جزو دایره‌ی واژگان فعال شماست؟ یعنی اگر در جایی لازم شد از این کلمه استفاده کنید،‌ به‌راحتی و حتا ناخودآگاه از زبانتان جاری می‌شود؟ شاید باشد، شاید نه. این موضوع نسبی است،‌ کلماتی جزو دایره‌ی واژگان فعال شماست و جزو دایره واژگان غیرفعال دیگری است و برعکس. نویسنده‌یی که در پی گسترش دایره‌ واژگان خویش است پیوسته برای افزایش دایره‌ی واژگان فعالش می‌کوشد.

 

[شیر کاکائو]

نکته‌ی ظریف در گسترس دایره‌ی واژگان در این است که کلمات را همینگوی‌طور ببینیم (همینگوی: در تمام عمرم جوری به واژه‌ها نگاه کرده‌ام که انگار اولین بار است که آن‌ها را می‌بینم.).

 

[شیر کاکائو]

پس به‌اشتباه مانند برخی افراد تصور نکنید که نشانه‌ی گسترش دایره‌ی واژگان به معنای استفاده از کلمات قلنبه‌سلنبه و از رده‌ خارج است. در تقسیم‌بندی کلمات فعال و غیرفعال، کاری به واژگان متروک زبان نداریم. چرا که غالبن به کار خواندن متون کهن میایند و استفاده از آن‌ها جز ایجاد معما برای خواننده سودی ندارد. برای مثال واژه‌‌ی «فژه» که در این بیت رودکی به چشم می‌خورد کاربرد امروزی ندارد: «وین فژه پیر ز بهر تو مرا خوار گرفت/برهاناد ازو ایزد جبار مرا». احتمالن شما هم «پلید» را به «فژه» ترجیح می‌دهید.

 

[شیر کاکائو]

صدالبته از واژگان کهن و متروک به شیوه‌های نوینی می‌توان بهره برد،‌ از جمله ‌ در معادل‌سازی. برای مثال «رسانه» واژه‌یی قدیمی به معنای حسرت و اندوه است که در کارکرد جدید خود به معادل زیبایی برای «medium» تبدیل شده است.

 

[شیر کاکائو]

۷. نه فقط از کتاب‌ها،‌ بلکه از سخنرانی‌ها و یادداشت‌ها و کلیپ‌های شبکه‌های اجتماعی هم می‌توان کلمه‌برداری کرد.

 

[شیر کاکائو]

۸.چه نوع نوشته‌هایی برای انجام تمرین کلمه‌برداری مناسب است؟ هر متنی که برای شما جذاب و جالب به ‌نظر می‌رسد می‌تواند برای کلمه‌برداری مناسب باشد. بعضی افراد بیشتر از شعر و داستان کلمه‌برداری می‌کنند و برخی هم سراغ مقالات آموزشی و علمی می‌روند. به‌ هر روی بهتر است که در هر زمینه‌یی سراغ نمونه‌های شاخص و باکیفیت برویم.

 

[شیر کاکائو]

۹. اما کلمه‌برداری کافی نیست، از هر آن‌چه برداشته‌اید سریع‌تر در گفتار و نوشتارمان استفاده کنید. کلمات تازه شوق بیشتری برای نوشتن ایجاد می‌کنند.

 

[شیر کاکائو]

۱۰. از کلماتی که برداشته‌اید می‌توانید به هر شکلی استفاده کنید؛‌ از آن‌ها در یادداشت‌های روزانه‌تان استفاده کنید، جملات عجیب و غریب بنویسید، شعر و ترانه بگویید و…