آموزشی کلیدر را مثل کار عمیق نخوانیم

[-pariya-]

مساله‌ی بعدی این بود که در کتاب‌های غیرداستانی و کاربردی ما باید به دنبال استدلال‌های اصلی و مرکزی نویسنده بگردیم. چیزی که نویسنده ممکن است به تدریج و تکه تکه و همراه با شواهد و قرائن تکمیلی در کتاب عرضه کرده باشد.

 

[-pariya-]

هدف نویسنده در کتاب‌های خیالی
هردو اینها -یعنی مفهوم مرکزی و استدلال مرکزی- در کتاب‌های خیالی شکل دیگری پیدا می‌کند. درباره‌ی یک اثر خیالی از نوع خوبش، خیلی وقت‌ها اصلاً نمی‌توانیم بگوییم کل اثر درباره‌ی چه است.

 

[-pariya-]

مثلاً یک غزل حافظ «درباره‌ی» چیست؟ هر چقدر بخواهیم توصیفش کنیم باز انگار چیزهای مهمی را از قلم انداخته‌ایم. این درباره‌ی آثار خوب و درخشان ادبیات صدق می‌کند

 

[-pariya-]

مثلاً رمان «کلیدر» درباره‌ی چیست؟ آیا فقط درباره‌ی زندگی یک قبیله از عشایر کرد خراسان است؟ درباره‌ی نزاع طبقاتی بین عشایر و شهری‌ها است؟ آیا درباره‌ی تحولات سیاسی-اجتماعی دوره‌ی پهلوی و رشد گرایش‌های سیاسی چپ است؟

 

[-pariya-]

آیا درباره‌ی روان و روح انسان‌ها است؟ همه‌ی اینها هست و راستش را بخواهید، اگر همه‌ی اینها را هم حساب کنیم باز انگار حق مطلب را ادا نکرده‌ایم.

 

[-pariya-]

نتیجه‌ی این مقایسه به زبان نویسندگان کتاب «چطور کتاب بخوانیم» این است که برخلاف کتاب‌های کاربردی، در کتاب‌های خیالی نباید به دنبال یک استدلال مرکزی، یک حرف مرکزی، یک جمله و عبارتی بگردیم که گویای کل حرف و منظور نویسنده باشد

 

[-pariya-]

همین هم باعث یک تفاوت دیگر می‌شود. ما می‌توانیم در اغلب موارد یک فصل از یک کتاب غیرداستانی را به صورت مستقل بخوانیم، اما این درباره‌ی آثار خیالی صدق نمی‌کند. وقتی یک بیت را از یک غزل جدا می‌کنیم،

 

[-pariya-]

دیگر آن معنا و اثر خودش را ندارد (یا دست کم معنا و اثرش عوض می‌شود؛ شبیه به کاری که عباس کیارستمی با غزل‌های حافظ و بعدتر با سعدی و مولانا کرد).

 

[-pariya-]

اجزای مثلاً یک داستان شخصیت‌های آن و حرف‌هایشان و اتفاق‌های داستان است. نویسنده با کار کردن روی این اجزا است که حرفش را می‌زند. باید کل اثر را به عنوان یک کل یک‌پارچه درنظر بگیریم و به دنبال اصطلاحات و گزاره‌ها و استدلال‌های مرکزی نگردیم.

 

[-pariya-]

انتقال تجربه در مقابل اطلاعات
یک کتاب کاربردی و غیرداستانی می‌خواهد اطلاعاتی را به ما منتقل کند و در مقابل، یک کتاب خیالی از نوع خوبش می‌خواهد یک تجربه را به ما بدهد.