معرفی کتاب گشودن رمان

[ویتامین]

این کتاب به منظور پاسخ به پرسشی مبرم در حوزه‌ی مطالعات ادبی در کشور ایران نوشته شده است؛ چه‌گونه از منظر یک منتقد ادبی یا پژوهش‌گر ادبیات، رمان بخوانیم؟ پاسخی که نویسنده تلاش کرده است از راه بحث‌های نظری و نقد عملی رمان‌های شاخص به این پرسش بدهد، این‌گونه خلاصه می‌شود که نقد رمان بدون برخورداری از ذهنیتی معطوف به پرسش‌گری و گفت‌ و گو امکان‌پذیر نیست.

 

[ویتامین]

منتقدی که رمان را منفعلانه می‌خواند، بی‌آن‌که سؤالی در ذهنش نقش ببندد یا بی‌آن‌که وارد گفت و گویی کاوش‌گرانه با متن شود، هرگز نمی‌تواند به معانی عمیق‌تر آن راه ببرد. رسیدن به هدف نقد مستلزم این است که از یک سو متن با ابهام‌ها و دلالت‌های غیرمستقیمش موجد پرسش در ذهن منتقد شود و از سوی دیگر منتقد نیز متن را به پرسش بگیرد.

 

[ویتامین]

مقصود از نگارش کتاب حاضر، پیشنهاد روشی برای نقد رمان بوده است؛ روشی که مبتنی بر خوانش تحلیلی صحنه‌ی آغازین و معلوم‌گردن ربط آن به بقیه‌ی رمان است و با تمرکز بر ساختار رمان انجام می‌شود. نویسنده در این کتاب استدلال کرده است که صحنه‌ی آغازین رمان، اگر آن رمان به قلم نویسنده‌ای توانا و صناعت‌گر نوشته شده باشد، حکم همان تمهید یا شاگردی را دارد که قدم‌های ما آن را «براعت استهلال» می‌نامیدند.

 

[ویتامین]

شاعران کهن با استفاده از این صناعت که در ذیل صنایع بدیع طبقه‌بندی می‌شود، زمینه‌ای برای ورود به داستان فراهم می‌کردند و محتوا و مضمون شعر را به اختصار مورد اشاره قرار می‌دادند؛ به طریق اوّلین رمان‌نویسان با استفاده از صناعاتی مانند نماد، مجاز مرسل، استعاره و آیرونی جزئیاتی را در صحنه‌ی آغازین می‌پرورانند که با شروع رویدادها و بسط پیرنگ، آرام‌آرام درون‌مایه‌های رمان را شکل می‌دهد... .

 

[ویتامین]

​

 

[ویتامین]

پس نخستین گام در راه فهم معانی هر رمان، تحلیل مشروح صحنه‌ی آغازین است. این کتاب از ده فصل، سه ضمیمه، فهرست منابع و نمایه‌ی اسمی تشکیل شده است. همه‌ی فصول با پیروی از روش‌شناسی واحدی نوشته شده‌اند که عبارتند از: الف: شروع فصل با یک مبحث نظری در نقد ادبی؛ ب: تحلیل مشروح صحنه‌ی آغازین یک رمان بر اساس مبحث نظری مطرح‌شده در ابتدای همان فصل؛ ج: نقد آن رمان با برقراری پیوند بین صحنه‌ی آغازین و سایر بخش‌ها یا اجزائش.

 

[ویتامین]

رمان‌های برگزیده در این کتاب طیف متنوعی از سبک‌ها در دوره‌های مختلف را در برمی گیرد که در میان آن‌ها هم رمان‌های نوشته شده به قلم نویسندگان صاحب نام از نسل اوّل و دوم رمان‌نویسی ایران به چشم می‌خورد «صادق هدایت، صادق چوبک، جلال آل احمد، هوشنگ گلشیری و سیمین دانشور» و هم رمان‌های متأخر «اسماعیل فصیح، سپیده شاملو، زویا پیرزاد و رضا براهنی.»

 

[ویتامین]

رمان‌های متأخر شناخته‌شده‌تر جایگاه تثبیت‌شده‌ای در پیکره‌ی ادبیات ایران دارند و در بسیاری از منابع از آن‌ها نام برده شده است؛ از این‌ رو نویسنده تلاش کرده تا با گنجاندن رمان‌های متأخرتر، سمت و سوی حرکت رمان در یکی دو دهه‌ی اخیر را نیز تا حدودی نشان دهد. این کتاب سه ضمیمه دارد که هر یک در جایگاه فصلی مستقل، مکمل فصول ده‌گانه‌ی آن هستند.

 

[ویتامین]

نویسنده در ضمیمه‌ی اوّل کوشیده تا پاسخی به این پرسش دهد که: آیا می‌توان روش پیشنهاد‌شده در این کتاب را برای نقد داستان کوتاه نیز به کار برد؟ پاسخ نویسنده به این سؤال مثبت بوده و به منظور به دست‌دادن نمونه‌ای از نقد داستان کوتاه با همان روشی که در این کتاب برای نقد رمان به کار رفته، داستان مشهور «سه قطره خون» از صادق هدایت را بررسی کرده است.

 

[ویتامین]

​