فلسفی ۸ درس فلسفی «داستایوفسکی» برای زندگی مدرن

['Nika]

این دیدگاه باعث می‌شود که ما با درد‌ها و رنج‌های خود مقابله کنیم نه اینکه از آن به صورت سطحی بگذریم. درواقع، وقتی ما بر قدرت زیر و رو کننده رنج تمرکز می‌کنیم و پس از رنج‌های عمیق خودمان را با آن که پیش‌تر بودیم مقایسه می‌کنیم، احساس بلوغ سراپایمان را در بر می‌گیرد؛ بنابراین رنج یکی از مهم‌ترین درس‌هایی است که داستایفسکی به ما آموخته تا ترغیبمان کند در تاریک‌ترین لحظات زندگی به معنای آن بیاندیشیم.

 

['Nika]

رودررویی انسان با خلقت

داستایفسکی بار‌ها در آثارش انسان را در مقابل یا در کنار جهان خلقت قرار داده و این، یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که به آن می‌پردازد. این رودررویی می‌تواند گاهی به اثبات وجود خدا می‌رسد. پرسشی که سال‌ها ذهن متفکران و فیلسوفان بزرگ تا کودکی تازه زبان باز کرده را به خود مشغول می‌کند.

 

['Nika]

او در این میان شخصیت‌هایی خلق کرده است که با انگیزه‌های خیر و شر متفاوت دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مثلا شخصیتی مثل شاهزاده میشکین در کتاب «ابله» که تراژدی را به اوج می‌رساند تا ایوان کارامازوف در کتاب «برادران کارامازوف» که تفکراتش نسبت به جهان خلقت گاهی پیچیده و از نظر اخلاقی مبهم هستند.

 

['Nika]

این شخصیت‌ها که در روایاتی پیچیده قرار گرفته‌اند، مفاهیم اخلاقی که گاهی از نظر ما بسیار ساده هستند را به چالش می‌کشد. درک این رودررویی‌ها به ما کمک می‌کند تا تعارضات درونی خود را بشناسیم و برای خودآگاهی خود تلاش کنیم. در واقع، کاوش در این رودررویی‌ها یکی از درس‌های درون‌نگر داستایفسکی است که ما را تشویق می‌کند اخلاقیات و پرسشگری‌هایمان را عمیق‌تر بررسی کنیم.

 

['Nika]

جستجوی خوشبختی

احساس خوشبختی و رستگاری موتیف‌هایی هستند که در اکثر آثار داستایفسکی تکرار می‌شوند. این موتیف نشان می‌دهد که او اعتقاد دارد که می‌توان اخلاقیات را تغییر داد. به عنوان مثال شخصیتی مثل سونیا مارملادوف را در کتاب «جنایت و مکافات» را می‌بینیم که نشان می‌دهد با عشق و شفقت می‌توان سرگردان‌ترین روح‌ها را نجات داد.

 

['Nika]

حال با بررسی آثار داستایفسکی متوجه می‌شویم که او بر این عقیده است که رستگاری برای همه، با صرف نظر از خطا‌هایی که در گذشته مرتکب شده است، از طریق بازگشتن از مسیر پیشین آن هم به شکل خالصانه و دنبال کردن ارزش‌های بالاتر قابل دسترسی است. به بیانی ساده، کافی است که در رفتارمان تجدیدنظر کنیم، آن وقت شاید رستگاری به ما لبخند بزند.

 

['Nika]

این تاکید بر رستگاری و خوشبختی با تغییر رفتار‌های شخصیت‌هایی که خلق کرده به نمایش گذاشته می‌شود و نشان می‌دهد که انسان‌ها پتانسیل متحول شدن را دارند. این مساله به شدت امیدوار کننده و الهام بخش است. چه کسی باور می‌کرد که گروچنکا در کتاب «برادران کارامازوف» این چنین متحول شود که تصمیم بگیرد با دیمیتری تا سیبری برود و زندگی دشوار را به جان بخرد؟ او متحول شده است! بنابراین مفهوم رستگاری یکی از درس‌هایی است از داستایفسکی که برای ما به شدت نشاط‌بخش است و اهمیت بخشش و تلاش برای اخلاقیات را پررنگ می‌کند.

 

['Nika]

نقش ایمان در زندگی

چقدر ایمان داریم؟ به چه چیزی؟ به خدا؟ به خودمان؟ به کاری که در حال انجامش هستیم؟ ایمان نقشی محوری در آثار داستایفسکی ایفا می‌کند. برخی از شخصیت‌هایی که او خلق کرده باورهایشان را در ورطه تردید می‌بینند و در این دوران سفری درونی و معنوی را تجربه می‌کنند.

 

['Nika]

سفری که پس از آن، متحول شده و دیگر آن آدم سابق نیستند. به عنوان مثال، در کتاب «برادران کارامازوف»، الیوشا را می‌بینیم که عابد و زاهد است و در مقابل، ایوانی که دچار تشکیک شده. تنش و کنش میان ایمان و عقل دقیقا از این نقطه به وجود می‌آید. تا جایی که زیباترین بخش‌های کتاب زمانی است که این دو شخصیت در حال دیالوگ کردن هستند.

 

['Nika]

داستایفسکی ایمان را به عنوان منبعی از قدرت و ارامش به تصویر می‌کشد. این ایمان در بحران‌های انسانی و وجودی رهنمون انسان است. همانطور که آلیوشا با ایمانش به خطا کشیده نشد. البته منظور از ایمان تنها ایمان به دین نیست! می‌توان به فعل خود هم ایمان داشت. اما ایوان اکثرا مردد بود. این تصویر خوانندگان را دعوت می‌کند تا به نقش معنویت در زندگی خود بیاندیشند. از این رو اهمیت ایمان یکی از عمیق‌ترین درس‌هایی است که داستایفسکی به ما می‌دهد.