آموزشی انواع قالب شعر (جامع)
- نویسنده موضوع شاهدخت
- تاریخ شروع
اطلاعات موضوع
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
انواع قالب شعر در فارسی
به شکل ظاهری هر شعر که نحوه قرار گرفتن کلمه‌های قافیه را مشخص می‌کند، «قالب» گفته می‌شود. در ادبیات فارسی، قالب‌های متنوعی وجود دارند که یا مربوط به شعر کهن هستند یا در دوره معاصر به وجود آمده‌اند. انواع قالب شعر در ادبیات فارسی در فهرست زیر آورده شده‌اند.
قصیده
غزل
قطعه
رباعی
دوبیتی
مثنوی
مسمط
ترجیع‌بند
ترکیب‌بند
مستزاد
چهارپاره
بحر طویل
نیمایی
سپید
موج نو
به شکل ظاهری هر شعر که نحوه قرار گرفتن کلمه‌های قافیه را مشخص می‌کند، «قالب» گفته می‌شود. در ادبیات فارسی، قالب‌های متنوعی وجود دارند که یا مربوط به شعر کهن هستند یا در دوره معاصر به وجود آمده‌اند. انواع قالب شعر در ادبیات فارسی در فهرست زیر آورده شده‌اند.
قصیده
غزل
قطعه
رباعی
دوبیتی
مثنوی
مسمط
ترجیع‌بند
ترکیب‌بند
مستزاد
چهارپاره
بحر طویل
نیمایی
سپید
موج نو
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
آشنایی با چند مفهوم مهم
پیش از اینکه انواع قالب شعر و ویژگی‌های آن‌ها را معرفی کنیم، لازم است ابتدا به چند مفهوم مهم در مورد شعرها اشاره کنیم. تنها با دانستن این مفاهیم است که می‌توانیم انواع قالب‌های شعر فارسی و ساختار آن‌ها را بشناسیم. در ادامه، هر کدام از این مفاهیم را توضیح می‌دهیم.
پیش از اینکه انواع قالب شعر و ویژگی‌های آن‌ها را معرفی کنیم، لازم است ابتدا به چند مفهوم مهم در مورد شعرها اشاره کنیم. تنها با دانستن این مفاهیم است که می‌توانیم انواع قالب‌های شعر فارسی و ساختار آن‌ها را بشناسیم. در ادامه، هر کدام از این مفاهیم را توضیح می‌دهیم.
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
بیت: بیت کوچک‌ترین واحد شعر است که از دو بخش تشکیل می‌شود.
مصراع: به هر کدام از بخش‌های یک بیت، مصراع گفته می‌شود. هر بیت، دو مصراع دارد.
مطلع: بیت اول قصیده و غزل، مَطلَع نامیده می‌شود.
مصراع: به هر کدام از بخش‌های یک بیت، مصراع گفته می‌شود. هر بیت، دو مصراع دارد.
مطلع: بیت اول قصیده و غزل، مَطلَع نامیده می‌شود.
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
مقطع: بیت آخر قصیده و غزل را مَقطَع می‌نامند.
قافیه: به کلمه‌هایی که حرف یا حرف‌های پایانی آن‌ها مشترک است و در انتهای مصراع‌های شعر قرار می‌گیرند، کلمه قافیه گفته می‌شود. از سوی دیگر، به حرف یا حروف مشترک آن‌ها نیز قافیه می‌گویند.
ردیف: کلمه‌هایی که عیناً در پایان مصراع‌ها و بعد از کلمه قافیه می‌آیند، ردیف نام دارند. وجود ردیف در شعر اجباری نیست.
وزن: به آهنگ هر شعر که با چینش خاص کلمه‌های آن به وجود می‌آید، وزن گفته می‌شود.
قافیه: به کلمه‌هایی که حرف یا حرف‌های پایانی آن‌ها مشترک است و در انتهای مصراع‌های شعر قرار می‌گیرند، کلمه قافیه گفته می‌شود. از سوی دیگر، به حرف یا حروف مشترک آن‌ها نیز قافیه می‌گویند.
ردیف: کلمه‌هایی که عیناً در پایان مصراع‌ها و بعد از کلمه قافیه می‌آیند، ردیف نام دارند. وجود ردیف در شعر اجباری نیست.
وزن: به آهنگ هر شعر که با چینش خاص کلمه‌های آن به وجود می‌آید، وزن گفته می‌شود.
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
کاربرد وزن عروضی در قالب شعر
تا قبل از اینکه نیما یوشیج وزن و آهنگ شعرهای فارسی را دگرگون کند، شاعران فارسی‌زبان، به‌ویژه در ادبیات کهن، تلاش می‌کردند تا از وزن‌های خاصی در شعرهای خود استفاده کنند. این وزن‌ها همگی براساس چینش خاص هجاها شکل می‌گیرند و نوعی ریتم و آهنگ را در شعر به وجود می‌آورند. بسیاری از وزن‌های شعر فارسی از ادبیات عرب ریشه گرفته‌اند، اما برخی از آن‌ها را شاعران ایرانی ابداع کرده‌اند.
تا قبل از اینکه نیما یوشیج وزن و آهنگ شعرهای فارسی را دگرگون کند، شاعران فارسی‌زبان، به‌ویژه در ادبیات کهن، تلاش می‌کردند تا از وزن‌های خاصی در شعرهای خود استفاده کنند. این وزن‌ها همگی براساس چینش خاص هجاها شکل می‌گیرند و نوعی ریتم و آهنگ را در شعر به وجود می‌آورند. بسیاری از وزن‌های شعر فارسی از ادبیات عرب ریشه گرفته‌اند، اما برخی از آن‌ها را شاعران ایرانی ابداع کرده‌اند.
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
انواع قالب شعر کهن
شعرهای کهن فارسی، شامل شعرهایی هستند که از قرن سوم هجری، یعنی از دوره آغاز شعر فارسی تا دوران انقلاب مشروطه سروده شده‌اند. شعرهای بزرگ‌ترین شاعران فارسی‌زبان، از جمله رودکی، فردوسی، سعدی، حافظ، مولوی و... در همین دسته قرار می‌گیرند.
شعرهای کهن فارسی، شامل شعرهایی هستند که از قرن سوم هجری، یعنی از دوره آغاز شعر فارسی تا دوران انقلاب مشروطه سروده شده‌اند. شعرهای بزرگ‌ترین شاعران فارسی‌زبان، از جمله رودکی، فردوسی، سعدی، حافظ، مولوی و... در همین دسته قرار می‌گیرند.
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
وجود ارکان عروضی، تنوع قالب‌های شعری و توجه به قافیه، ویژگی‌های اصلی شعرهای این دوره هستند. در بخش‌های بعد به رایج‌ترین قالب‌های شعر کهن، از جمله قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و... اشاره می‌کنیم و هر کدام را با مثال توضیح می‌دهیم.
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
قالب قصیده
قصیده یکی از قدیمی‌ترین قالب شعر فارسی است که در قرن سوم هجری به وجود آمده و در قرن ششم به اوج شکوفایی خود رسیده است. در این قالب شعری، بیشتر به موضوعاتی مانند مدح پادشاه، تبریک جشن و عید، توصیف پیروزی در جنگ‌ها، حماسه، مرثیه، نکته‌های اخلاقی، اجتماعی، عرفانی و... توجه می‌شود.
قصیده یکی از قدیمی‌ترین قالب شعر فارسی است که در قرن سوم هجری به وجود آمده و در قرن ششم به اوج شکوفایی خود رسیده است. در این قالب شعری، بیشتر به موضوعاتی مانند مدح پادشاه، تبریک جشن و عید، توصیف پیروزی در جنگ‌ها، حماسه، مرثیه، نکته‌های اخلاقی، اجتماعی، عرفانی و... توجه می‌شود.
موضوع نویسنده
- Jun
- 12,806
- 40,325
- مدال‌ها
- 25
قصیده معمولاً بین ۲۰ تا ۷۰ یا ۸۰ بیت دارد. البته گاهی قصیده‌هایی با ۱۵ یا ۱۶ بیت و همچنین با بیش از ۱۵۰ بیت هم سروده شده‌اند.
در قالب قصیده، مصراع اول و دوم بیت مطلع با مصراع‌های زوج همه بیت‌ها هم‌قافیه است.
______________* ______________*
______________ ______________*
______________ ______________*
______________ ______________*
______________ ______________*
______________ ______________*
در قالب قصیده، مصراع اول و دوم بیت مطلع با مصراع‌های زوج همه بیت‌ها هم‌قافیه است.
______________* ______________*
______________ ______________*
______________ ______________*
______________ ______________*
______________ ______________*
______________ ______________*
