جامعه ایرانی آداب و رسوم مردم ملایر

[اولدوز]

مَلایر یکی از شهرستان های استان همدان در غرب ایران است. شهر ملایر مرکز شهرستان ملایر و دومین شهر بزرگ استان همدان، به شمار می آید.

شهرستان ملایر از شمال به شهرستان های همدان و تویسرکان، از غرب به شهرستان نهاوند در استان همدان، از جنوب به شهرستان بروجرد در استان لرستان و از شرق به شهرستان اراک در استان مرکزی محدود می شود.

 

[اولدوز]

دین و زبان مردم شهر ملایر
قبل از پرداختن به آداب و رسوم ملایر ابتدا مختصری شما را با زبان و دین و... مردم ملایر آشنا می کنیم.

ملایری نام گویشی است که مردم شهر ملایر به آن صحبت می کنند. این گویش اشتراکات فراوانی با زبان لری و لهجه همدانی دارد. برخی از مردم روستاهای ملایر به زبان های لری و لکی تکلم می کنند. بیشتر مردم ملایر شیعه دوازده امامی هستند و اقلیت بسیار محدودی نیز یهودی مذهب می باشند

 

[اولدوز]

جالب است بدانید ملایر از دو واژه لری «مال» و «آگر» تشکیل شده است. مال به معنی خانه و آگر به معنی آتش بنابراین می توان مال آیر را سرزمین آتش نامید. ملایر از نظر آب و هوایی دارای آب و هوای معتدل است ، این شهر دارای تاکستان های وسیع است و مقام اول تولید و صادرات انگور را در کشور دارد. از سوغات ملایر می توان به کشمش، باسلق، شیره انگور، عسل و گردو و از صنایع دستی ملایری ها می توان به گیوه بافی، قالی بافی، گلیم بافی و منبت کاری اشاره نمود.

 

[اولدوز]

آداب و رسوم ملایری های خون گرم
آداب و رسوم ملایری ها مانند هموطنان لر زبان ما است و مانند همه شهر های ایران در این شهر نیز آیین باستانی با آیین اسلامی تلفیق شده است. در ادامه بخشی از آداب و رسوم ملایری ها را آورده ایم.

شب یلدا یا چله زری مردم شهر ملایر
در ملایر شب چله را چله زری می گویند که در این شب مراسم زیبایی را برگزار می کردند. در این شب پس از صرف شام خانواده ها دو بشقاب نقل رنگارنگ را بر روی کرسی قرار می دادند و هر یک از اعضای خانواده شمعی را روشن کرده و درون سینی روی کرسی می گذاشتند، با این نیت که تا شب چله سال بعد مانند شمع روشن دل بمانند.

 

[اولدوز]

سپس یکی از دختران دم بخت به قید قرعه بر روی تختی پشت بام می نشاندند و به او لباس عروسی می پوشاندند. این عروس را "چله زری" می نامیدند و در اطراف او جمع شده و ترانه می خواندند و موسیقی محلی می نواختند. سپس مردم از هر خانه شمعی آورده و در اطراف چله زری روشن می کردند و زن و مرد دست بر روی شمع می گرفتند و بر صورت می کشیدند و می گفتند:"چله زری! زردی ما از تو، سرخی تو از ما، بر محمد و آل محمد صلوات".

مادر چله زری پس از سوختن شمع ها، روی سر او نقل های رنگارنگ می پاشید و مردم نقل ها را از یکدیگر می قاپیدند و می خوردند.

 

[اولدوز]

قاشق زنی مخصوص عید مردم شهر ملایر
یکی از رسوم زیبای مردم ملایر قاشق زنی در ایام نوروز است که هم اکنون نیز در بسیاری از روستاهای این شهرستان این رسم انجام می شود.

مردم ملایر به نیت تندرستی و داشتن سالی خوب قاشق زنی می کردند یعنی صورت خود را پوشانده و بر در خانه های اهل محل، دوست و آشنا می رفتند و پس از در زدن به صاحبخانه می گفتند:از عروسی آمده ام، برایتان تندرستی آورده ام و صاحبخانه در را باز می کرد و چیزی به او می داد.

 

[اولدوز]

مردم ملایر آنچه را از این راه به دست می آورند، نذر خود را هم به آن افزوده و غذایی می پختند و بین اهالی و اقوام و فقرا تقسیم می کردند. ته دیگ این غذا را جلوی ناودان مسجد قرار می دادند تا غذایی برای پرندگان باشد و اعتقاد داشتند این کار باران آور است.

ایرانیان باستان نیز این مراسم را داشتند و برای فروهرها بر بام خانه غذاهای گوناگون می گذاشتند تا از این میهمانان تازه رسیده پذیرایی کنند و چون فروهرها پنهان و غیر محسوس اند، کسانی هم که برای قاشق زنی می رفتند، سعی می کردند روی بپوشانند و ناشناس بمانند و چون غذا و آجیل را مخصوص فروهرها می دانستند، دریافت شان را خوش یمن می دانستند.

 

[اولدوز]

رسم تعویض لباس کهنه و نو مردم شهر ملایر
مرم ملایر در نزدیک عید نوروز به خرید عید رفته و برای فرزندان خود لباس نو می خرند و مادران ملایری هر سال هنگام تعویض لباس نو و کهنه برای کودکان شعر زیر را با آهنگی دلنشین زمزمه می کردند:

اینِ بَدِری و هِزاری

کُهنشه بَدی به زاری

به زارِ اولِ باهاری

معنی شعر:

هزارها از این نوع لباس ها را پاره کنی و کهنه آن را بدهی به زاری و به یک زار (ژنده پوش و تهیدست) اول بهاری....

این شعر کنایه از این دارد که خداوند به تو بدهد و تو هم پیوسته به فقرا بدهی. مادران ملایری با خواندن این شعر کمک به ضعفا و همنوع را در ذهن کودک خود وارد می کردند.

 

[اولدوز]

فال کوزه چهارشنبه سوری مردم شهر ملایر
فال کوزه نام رسمی است که زنان ملایری در چهارشنبه آخر سال آن را راه می اندازند. در روستای پیرسواران ملایر اهالی روستا چهارشنبه ماه صفر را چهارشنبه سوری می گرفتند و مراسم آتش بازی انجام نمی شد و مهره تاسی داشتند.

در فال کوزه دختران، زنان یا پسران جوان یک دکمه، مهره را عصر روز شنبه هفته منتهی به چهارشنبه سوری در خمره ای کوچک با چهار قفل شبیه قفل کوزه به نام قیفله، می انداختند و عصر روز چهارشنبه در خانه یکی از همسایه ها جمع می شدند و پس از تفریح و خوردن خوراکی های چهارشنبه سوری از بچه نابالغی می خواستند تا مهره ها را درآورد و قبل از اینکه مهره را خارج کنند شعری می خواندند و نسبت به نیت صاحب مهره آن را تفسیر می کردند

 

[اولدوز]

فالگوش مردم شهر ملایر
در شب چهارشنبه سوری دختران دَم بخت یا زنان در آرزوی فرزند سر چهار راهی می ایستادند و پس از نیت فالگوش می ایستادند و سپس گفت و گوی اولین رهگذر را پاسخ نیت خود می دانستند.

برخی دیگر نیز یک کلید را که نماد گشایش بود زیرپا می گذاشتند و پس از نیت فالگوش می ایستادند و گفت گوی اولین رهگذر را پاسخ نیت خود می دانستند و از فروهرها می خواستند با کلیدی که زیرپا دارند، مشکلاتشان را بازگشایند.