تاریخ آیرون ساید تا رضاخان

[حنا نویس]

آنها احمدشاه را با این بهانه که عده‌ای از افسران ژاندارم با عده‌ای از دولتی‌ها متحد شده و خیال کودتا دارند، آماده کردند. شاه که وحشت زده از کودتا بود شبانه با اعزام پانصد نفر قزاق از قزوین به تهران موافقت کرد، حتی گفته شده بود که آنها برای دیدار خانواده و یا مرتب نبودن اوضاع معیشت عازم تهران شده‌اند، بعد از آن با افسران سوئدی هماهنگ کرده که جلوی ورود قزاق‌ها به تهران را نگیرند. آنها اوضاع تهران را سرآغاز جنبش کمونیستی نامیده بودند... ، شاه از این حسن نظر استقبال کرد.

 

[حنا نویس]

سپهدار وقتی خبر حرکت قزاق‌ها از قزوین به او رسید، جلسه فوق‌العاده وزرا را تشکیل داد و تصمیمات جدی برای جلوگیری از ورود آنها گرفت. شایعاتی نیز مبنی بر همکاری قزاق‌ها با متجاوزین و پذیرفتن مرام آنها توسط قزاق‌ها نیز انتشار یافت که وحشت رییس‌الوزرا را بیشتر می‌کرد. رییس‌الوزرا با شنیدن این اخبار قصد داشت، چند روزی نیز خود را مخفی کند، از آن طرف شاه به مقاصد پشت پرده آنها پی می‌برد تا اینکه قزاق‌ها وارد تهران می‌شوند.

 

[حنا نویس]

آیرونساید از تمهیداتی که رضاخان و سایر صاحب منصبان در قزوین برای انجام کودتا به عمل می‌آوردند، کاملا آگاه بود و آشکارا آن را تایید کرده بود. آیرونساید بر این باور بود که تنها یک دیکتاتوری مقتدر نظامی‌ می‌تواند ایران را نجات دهد. "نورمن" (سفیر وقت انگلیس) به "سردار همایون" پیشنهاد می‌کند تا قزاق‌ها در تهران را به قزوین اعزام کند، تا آن‌ها بتوانند از نظارت انگلیس‌ها بهره‌مند بشوند و یا همقطارانشان در تشکیلات تجدید سازماندهی شده تماس برقرار کنند، در حالی که به همان تعداد نفرات نیرو نیز از قزوین اعزام شده و جایگزین نیروهای اعزامی‌ از تهران شوند.

 

[حنا نویس]

یک هفته بعد "سرلشگر همایون" به پیشنهاد "اسمایث" تلگرامی‌ به قزوین فرستاد و به کلیه واحدهای تهران و همدان دیویزیون که تعدادشان به ۲۲۰ نفر می‌رسید ابلاغ کرد که به تهران عزیمت کند. شاه که از بسیج و عزیمت چنین نیرویی به پایتخت احساس خطر کرده بود، از سردار همایون خواست تا فرمانی مبنی بر لغو دستور قبلی صادر نماید. این اقدام صورت گرفت؛ ولی قزاق‌ها زیر بار آن نرفتند و به پیشروی خود به سوی تهران ادامه دادند.

 

[حنا نویس]

اکنون شاه تصمیم گرفته بود که "سردار همایون" را شخصا برای ملاقات به نزد قزاق‌ها بفرستد و آنان را مجاب به بازگشت به قزوین کند. سردار همایون در نزدیک کرج و در تاریخ اول اسفند ۱۲۹۹ش با پیشقراولان نیروی قزاق ملاقات کرد ولی در انجام این ماموریت ناکام ماند و به پایتخت مراجعه کرد. سپس در ناکامی‌ سردار همایون، "سپهدار" که به تازگی دست به تشکیل یک کابینه جدید زده بود، یکی از مامورین انگلیسی به نام "اسمارت" به ملاقات شاه که بسیار آشفته و نگران شده بود، می‌رود.

 

[حنا نویس]

نه شاه و نه وزرایش هیچ یک از نیت باطنی قزاق‌هایی که به تهران نزدیک می‌شدند، آگاه نبودند و لذا دچار وحشت شده بودند. مامور انگلیسی به هر ترتیب سعی کرد تا شاه را آنقدر آرام کند تا از فکر فرار منصرف شود و رضایت او را برای اجرای نقشه‌هایی که با کمک سپهدار کشیده بود، کسب کند. "

 

[حنا نویس]

نورمن" در تلگرامی‌ به مافوق‌هایش در انگلیس می‌نویسد: "من به او توضیح دادم که خروج او باعث زوال سلطنت می‌شود، وظیفه او نسبت به مردم و خانواده‌اش ایجاب می‌کند که تا جایی که جانش در خطر نباشد، در تهران بماند. "

 

[حنا نویس]

نورمن به "ژنرال وستداهل سوئدی" نیز گوشزدهای لازم را کرده بود که اگر قزاق‌ها وارد تهران شدند، افراد تحت امر وی موظف به حفظ نظم عمومی‌ بوده و چنانچه زد و خوردی صورت گیرد نباید در آن شرکت کنند.

 

[حنا نویس]

نمایندگان دولت همچون "ادیب‌السلطنه" (معاون رییس الوزرا) و "معین‌الملک" رییس دفتر شاه در مهرآباد با سران جنبش "رضاخان" و "سیدضیا" و "سلطان سیاح" ملاقات کردند.

 

[حنا نویس]

گفتگوی هیئت اعزامی‌ نتوانست رضاخان را از ورود به تهران بازدارد رضاخان در توجیه اقدام خود می‌گوید: "شکی نیست که پس از خارج شدن نیروهای انگلیس از ایران بلشویک‌ها حمله خود را آغاز کردند. لذا قزاق‌ها به تهران آمده‌اند تا دولت مقتدری تشکیل داده و به آشفتگی اوضاع خاتمه دهد.
او ادامه داد: افراد قزاق هیچ نیت خصمانه‌ای نسبت به شاه ندارند بلکه به عکس به او وفادار و سرسپرده‌اند.