غیرپارسی ادبیات در یونان

['Nika]

ادبیات یونانی نه تنها روی همسایۀ رومی خود در غرب تأثیر گذاشت بلکه در نهایت نسل اندر نسل قلم به دستان در سراسر قارۀ اروپا را زیر نفوذ خود گرفت. نویسندگان یونانی سرچشمۀ پیدایش گونه های ادبی اصلی مانند شعر، تراژدی، کمدی، و فلسفۀ غربی بودند. البته یونانی بودن این نویسندگان به معنی به دنیا آمدن در خاک یونان نبود بلکه نشان می داد آنها از فرهنگ هلنی برخاسته اند، فرهنگی که گسترۀ جغرافیایی آن از ایونیا در آسیای صغیر (ترکیۀ امروز) تا جزیره های دریای اژه، سیسیل، و جنوب ایتالیا را دربر می گرفت

 

['Nika]

بن مایه ها

یونانیان مردمانی پر از شور و احساس بودند، و این شوریدگی در ادبیات آنان به خوبی دیده می شود. تاریخ آنها ترسیمی غنی و مفصل از هردو روزگار جنگ و صلح و تأثیر نازدودنی شان روی فرهنگ و مردم ارائه می دهد. به باور ادیت همیلتن، نویسنده و تاریخ دان، روح زندگی در تاریخ یونان موج می زند. او در کتاب راه یونانی خود می نویسد:

 

['Nika]

ادبیات یونان خاکستری یا پریده رنگ نیست. تمامش سیاه و سفید درخشان یا سیاه و سرخ و طلایی است. یونانیان آگاهی ای پراشتیاق، آگاهی ای وحشتناک، از ناپایداری عمر انسان و بی درنگیِ صاعقه وار مرگ داشتند. آنها بارها و بارها تأکید کرده اند که عمر آدمی کوتاه است و همۀ تلاش های او محکوم به ناکامی، اما همین گذرا بودن عمر و تلاش های انسان است که همه چیز را این قدر زیبا و شادی آفرین می کند. [...] شادی و غم، عزت و مصیبت، دست در دست هم در ادبیات یونان حضور دارند، اما همنشینی این دو با هم هیچ منافاتی ندارد.

 

['Nika]

برای به دست آوردن شناخت و درکی کامل از ادبیات یونانی باید تقسیم بندی های آن را بشناسیم و حماسه های شفاهی را از تراژدی و کمدی و تاریخ نوشته ها را از نوشته های فلسفی تشخیص بدهیم. ادبیات یونانی را می توان به دوره های تاریخی مشخص نیز تقسیم کرد: «کهن» یا «آرکاییک»، «کلاسیک»، و «هلنیستی». ادبیات دورۀ «کهن» تا حد زیادی بر محور اسطوره ها شکل گرفته است، که خود برگرفته از تاریخ ها، افسانه ها، و باورهای محلی هستند. حماسه های هومِر، ایلیاد و اُدیسه، و تئوگُنی (تبارشناسی ایزدان) اثر هِزیُد نمونه های برجستۀ این دوره به شمار می روند.

 

['Nika]

هومِر نقطۀ آغاز ادبیات یونان است. در زمان او خط و نوشتن هنوز وارد یونان نشده بود، به همین خاطر بیشترِ ادبیات این دوره حاصل فرهنگ شفاهی و نقل هایی است که سال ها بعد به صورت نوشته درآمدند.

 

['Nika]

دورۀ «کلاسیک» (قرن های پنجم و چهارم پیش از میلاد) دورۀ ظهور تراژدی هایی مثل اُدیپوس شهریار اثر سوفُکلِس و هیپولیتوس اثر ائوریپیدِس، و کمدی های آریستوفانِس است.

 

['Nika]

در سال های پایانی قرن چهارم پیش از میلاد که دورۀ «هلنیستی» فرارسیده بود، شعر یونانی، آثار منثور، و فرهنگ هلنی نفوذ خود را در سرتاسر مدیترانه گسترده بودند و نویسندگان رومی مثل هوراس (کوینتوس هوراتیوس فلاکّوس)، اُوید (پوبلیوس اُویدیوس ناسو)، و ویرژیل (پوبلیوس وِرگیلیوس مارو) همگی پیرو آن بودند.

 

['Nika]

جای تأسف است که به جز تعدادی استثنا، از آن همه آثار ادبی خلق شده در دوره های «کلاسیک» و «هلنیستی» فقط پاره هایی محدود باقی مانده است.

 

['Nika]

دورۀ کهن

در دورۀ «کهن»، شاعران آثار خود را به صورت شفاهی – به خاطر سلطۀ فرهنگ شفاهی – با نقالی و شعرخوانی در عیدها و مناسبت های دینی انتشار می دادند. حماسۀ ایلیاد اثر هومرمحصول «عصر تاریکی» بود و موضوع آن آخرین روزهای جنگ تروآ، جنگی که به خاطر عشق به یک زن زیبا به نام هلن درگرفته بود.

 

['Nika]

در این جنگ صفی از قهرمانان بزرگ افسانه یی مثل آخیلِس، هکتور، و پاریس دلاوری هایی را به نمایش می گذاشتند که تا صدها سال بعد سرمشق جوانان یونانی بود. حماسۀ ایلیاد شعر تضادها است: