زندگینامه امام حسن عسکری (ع)

[.Blue]

امام حسن عسکری (ع) یازدهمین امام شیعیان است که در سال 232هجری در مدینه به دنیا آمد. نام پدر ایشان، امام هادی(ع) و نام مادر او حدیث ( سوسن، سلیل است که در منابع مختلف اسامی متفاوتی ذکر شده است) می باشد. مادر ایشان زن پرهیزگاری بود که در سفر امام عسکری(ع) به سامرا همراه امام(ع) بود و در سامرا از دنیا رحلت کرد. پدر بزرگوار امام حسن عسکری در سن 23 سالگی ایشان به شهادت رسید و بعد از آن امام عسکری(ع) به مدت 6 سال عهده دار امامت بود. ایشان در مدت کوتاه خلافت خود با سه تن از خلفای عباسی همدوره بود و از جانب این خلفا به شدت تحت فشار و محدودیت بود، به طوری که علاوه بر سکونت اجباری در محله نظامی حتی آن حضرت را در زندان نیز محبوس نمودند.

 

[.Blue]

مشهورترین لقب او، عسکری است که اشاره به اقامت اجباری اش در سامرا دارد. امام حسن عسکری(ع) در سامرا تحت مراقبت حکومت قرار داشت و برای فعالیت های خود با محدودیت روبه رو بود. ایشان از طریق نامه با مسلمانان ارتباط داشت و عثمان بن سعید، نخستین نایب خاص امام زمان(عج)، از نمایندگان خاص وی نیز به شمار می رفت. درسال 255 تنها فرزند آن حضرت مهدی موعود چشم به جهان گشود.

امام حسن عسکری(ع) در 8 ربیع الاول سال 260ق، در 29 سالگی در سامرا به شهادت رسید و در کنار پدر خود دفن شد. مدفن آن دو به حرم عسکریین مشهور است که از زیارتگاه های شیعیان در عراق محسوب می شود. امام حسن عسکری(ع) تنها امامی است که به حج مشرف نشد. در این بخش از دین و مذهب نمناک گزارش مختصری از زندگینامه این حضرت(ع) را ارائه می کنیم.

 

[.Blue]

دوران امامت
به طور کلی دوران عمر 29ساله امام حسن عسکری (ع) به سه دوره تقسیم می گردد:

دوره اول 13سال است که زندگی آن حضرت در مدینه گذشت.

دوره دوم 10سال در سامرا قبل از امامت.

دوره سوم نزدیک 6 سال امامت آن حضرت می باشد.

دوره امامت حضرت عسکری (ع) با قدرت ظاهری 3 تن از خلفای بنی عباس همراه بود. امام 3 سال از دوران امامت خود را در زندان گذراند. زندانبان آن حضرت دو غلام ستمکار برای زار و اذیت بیشتر امام گماشته بود، ما تاثیر امام بر آنها به گونه ای بود که خوش رفتار و صالح شده بودند.

 

[.Blue]

به گفته غلامان امام در زندان روزها روزه می گرفت و تا پاسی از شب به عبادت و راز و نیاز با خداوند مشغول بود. با اینکه امام به غیر از شیعیان خاص با افراد دیگر ملاقاتی نداشت اما حکومت برای حفظ آرامش خود بیشتر اوقات، امام را زندانی و ممنوع از معاشرت با دیگران می کرد.

علت معاشرت کم امام هادی(ع) و امام حسن عسگری(ع) با مردم ، علاوه بر مراقبت شدید دستگاه خلافت و ممنوع الملاقات بودن آنها، نزدیک بودن به زمان دوران غیبت حضرت مهدی (ع) بود که مردم باید بدان خو می گرفتند.

امام حسن عسکری(ع) از طرف دستگاه خلافت عباسی تحت نظر و محدودیت شدید بود اما ایشان در تربیت شاگردان برای آموزش آیین اسلام و اشکال ها و شبهات مخالفان و تعیین اندیشه صحیح اسلامی غافل نبودند.

امام عسکری(ع) مانند چند امام پیش از خود از نمایندگانی جهت ارتباط با شیعیان استفاده می کرد. در شمار این افراد به ویژه باید از عقید ، خادم خاص وی، یاد کرد که امام او را از کودکی بزرگ کرده و حامل بسیاری از نامه های ایشان به شیعیان بود.(شیخ طوسی، الغیبة، 1411ق، ص272)

 

[.Blue]

دلیل مشرف نشدن امام حسن عسکری(ع) به مکه:

خلفای عباسی چنان بر امام سخت گرفتند او را همچون پدرش در پادگان سامرا تحت نظارت و مراقبت دائمی نگاه داشتند که ایشان در تمام عمر خود نتوانستند حتی برای یک بار به زیارت خانه خدا و قبر پیامبر در مدینه برود لذا تنها امامی است که به مکه نرفته است. ایشان حتی به بعضی از شیعیان خود هم پس از بر عهده گرفتن هزینه سفرشان وکالت می داد تا به نیابت از او به کربلا که فاصله زیادی با سامرا نداشت رفته، قبر امام حسین(ع) را به نیابت از او زیارت کنند و تربت امام حسین را برای او سوغات آورند.

 

[.Blue]

علم و دانش امام حسن عسکری(ع)
امام حسن عسگری در دوران کوتاه امامت خود آثار مهمی نشر احکام و بیان مسائل فقهی و جهت دادن به حرکت انقلابی شیعیانی که از راههای دور برای کسب فیض به محضر امام (ع) می رسیدند بر جای گذاشت.

تفسیر قرآن از جمله زمینه هایی است که مورد توجه ویژه امام حسن عسکری(ع) بوده است تا بدانجا که یک متن مفصل در تفسیر قرآن (که در شمار کهن ترین آثار میراث تفسیری امامیه است) به ایشان منسوب شده است.

در زمان امام یازدهم تعلیمات عالیه قرآنی، نشر احکام الهی و مناظرات تغییرات علمی بسیاری را تجربه کرد، فرهنگ شیعی که شناخته شده بود در رشته های دیگر نیز مانند فلسفه و کلام باعث ظهور مردان بزرگی چون یعقوب بن اسحاق کندی(خود معاصر امام حسن عسکری و تحت تعلیم ایشان بود) گردید.

یکی از القابی که برای امام حسن عسکری(ع) به کار رفته، لقب «فقیه» است.(طریحی، جامع المقال، 1355ش، ص185)

این نشان می دهد که امام از سوی اصحابش به طور خاص به این وجه شناخته می شده است. بخشی از احادیث ایشان به حوزه فقه و ابواب مختلف آن مربوط می شود.

در قدرت علمی امام حسن عسکری (ع) نکته های بسیاری گفته شده است؛ یعقوب بن اسحاق کندی فیلسوف بزرگ عرب که دانشمند معروف ایرانی ابونصر فارابی شاگرد مکتب وی بوده است، در مناظره با آن حضرت درمانده گشت و کتابی را که بر رد قرآن نوشته بود سوزانید و بعدها از دوستداران و در صف پیروان آن حضرت درآمد.

 

[.Blue]

سخاوت امام حسن عسکری(ع)
از آنجا که امامان معصوم علیهم السلام برترین نمونه و اسوه کامل صفات عالیه انسانی بودند، رفتار آنان در همه ابعاد می تواند برای پیروانشان درس آموز باشد. و یکی از آن صفات زیبا، سخاوت است. ما در مورد سخاوت امام عسکری علیه السلام فقط به نقل یک روایت بسنده می کنیم:

محمد بن علی می گوید:زمانی بر اثر تهیدستی کار زندگی بر ما سخت شد. پدرم گفت:بیا با هم به نزد ابو محمد (امام عسکری علیه السلام) برویم. می گویند او مردی بخشنده است و به جود و سخاوت شهرت دارد. گفتم:او را می شناسی؟ گفت:نه، او را هرگز ندیده ام.

با هم به راه افتادیم. در بین راه پدرم گفت:چقدر خوب است که آن بزرگوار دستور دهد به ما 500 درهم بپردازند! تا با آن نیازهایمان را برطرف کنیم. دویست درهم برای لباس، دویست درهم برای پرداخت بدهی و صد درهم برای مخارج دیگر!

من پیش خود گفتم:کاش برای من هم سیصد درهم دستور دهد که با صد درهم آن یک مرکب بخرم و صد درهم برای مخارج و صد درهم برای پوشاک باشد تا به کوهستان (در اطراف همدان و قزوین) بروم. هنگامی که به سرای امام رسیدیم، غلام آن حضرت بیرون آمده و گفت:علی بن ابراهیم و پسرش محمد وارد شوند. چون وارد شده و سلام کردیم، امام به پدرم فرمود:«یا علی! ما خلفک عنا الی هذا الوقت؟ ; ای علی! چرا تا کنون نزد ما نیامده ای؟»

پدرم گفت:ای آقای من! خجالت می کشیدم با این وضع نزد شما بیایم.

وقتی از نزد آن حضرت بیرون آمدیم، غلام آمده و کیسه پولی را به پدرم داد و گفت:این پانصد درهم است، دویست درهم برای پوشاک، دویست درهم برای بدهی و صد درهم برای مخارج دیگر. آنگاه کیسه ای دیگر درآورده وبه من داد و گفت:این سیصد درهم است، صد درهم برای خرید مرکب و صد درهم برای پوشاک و صد درهم دیگر برای سایر هزینه ها، اما به کوهستان نرو بلکه به سوراء برو.(اصول کافی، کتاب الحجة، باب مولد ابی محمد الحسن بن علی، ح 3)

 

[.Blue]

شهادت امام حسن عسکری (ع)
شهادت آن حضرت را روز جمعه هشتم ماه ربیع الاول سال 260هجری ذکر کرده اند.

در مورد علت مرگ امام حسن عسکری(ع) اختلاف نظر وجود دارد؛ بر اساس نظر شیعیان ایشان با سم خلیفه کشته شد،اما به اعتقاد برخی دیگر، او بر اثر بیماری از دنیا رفته است. به گفتهٔ طبرسی، برخی از امامیه بر اساس حدیثی که به مقتضای آن، همهٔ ائمه به شهادت از دنیا می روند، باور داشتند که حسن عسکری نیز مسموم شده است

فرزند عبیدالله بن خاقان گوید:روزی برای پدرم (که وزیر معتمد عباسی بود) خبر آوردند که امام حسن عسکری(ع) رنجور شده، پدرم به سرعت تمام نزد خلیفه رفت و خبر را به خلیفه داد. خلیفه پنج نفر از معتمدان و مخصوصان خود را با او همراه کرد.

یکی از ایشان نحریر خادم بود که از محرمان خاص خلیفه بود، امر کرد ایشان را که پیوسته ملازم خانه آن حضرت باشند و بر احوال آن حضرت مطلع گردند. طبیبی را مقرر کرد که هر بامداد و پسین نزد آن حضرت برود، و از احوال او آگاه شود. بعد از دو روز برای پدرم خبر آوردند که مرض آن حضرت سخت شده است، و ضعف بر او مستولی گردیده. پس بامداد سوار شد، نزد آن حضرت رفت و طبیبان را که عموما اطبای مسیحی و یهودی در آن زمان بودند، امر کرد که از خدمت آن حضرت دور نشوند و قاضی القضات (داور داوران) را طلبید و گفت ده نفر از علمای مشهور را حاضر گردان که پیوسته نزد آن حضرت باشند.

و این کارها را برای آن می کردند که آن زهری که به آن حضرت داده بودند بر مردم معلوم نشود و نزد مردم ظاهر سازند که آن حضرت به مرگ خود از دنیا رفته، پیوسته ایشان ملازم خانه آن حضرت بودند تا آنکه بعد از گذشت چند روز از ماه ربیع الاول سال 260 ه. ق آن امام مظلوم در سن 29سالگی از دار فانی به سرای باقی رحلت نمود.