آموزشی انواع را در ادبیات به زبان ساده

[ARMINA]

دستورنویسان همواره معانی و کاربردهای متفاوتی برای انواع را در فارسی بیان کرده‌اند.

 

[ARMINA]

اغلب دستورنویسان زبان فارسی حرف «را» را حرف نشانه در نظر گرفته‌اند. برخی نیز آن را نقش‌نما پنداشته‌اند. عده دیگری این حرف را حرف اضافه دانسته‌اند. برخی دیگر نیز چنین گفته‌اند که با توجه به نقشی که «را» در جمله می‌تواند ایفا کند، می‌توان آن را حرف مفعولی در نظر گرفت

 

[ARMINA]

اگر کتاب‌های شعر و نثر فارسی را از آغاز تا کنون واکاوی کنیم، خواهیم دید که «را» در جایگاه حروف اضافه متنوعی از جمله از، به، با، بر، تا، در، درباره، در برابر، نزد و... آمده است. البته، مهم‌ترین کاربرد «را» که همه با آن آشناییم و بسیار آن را به کار می‌بریم، «را»ی مفعولی است.

 

[ARMINA]

همان‌طور که دیدیم، در منابع مختلف، گاه تعاریف متفاوتی برای انواع را در فارسی بیان می‌شود که گاهی این تعدد دانش‌آموزان را سردرگم می‌کند.

 

[ARMINA]

انواع را در فارسی مدرسه
در کتاب‌های مدرسه انواع را در فارسی به دسته‌های زیر تقسیم شده است:‌

رای مفعولی
رای متممی
رای فک اضافه
رای مالکیت

 

[ARMINA]

رای مفعولی
رای مفعولی، همان‌گونه که از نامش پیداست، بعد از مفعول می‌آید. برای مثال، وقتی می‌گوییم «احمد کتابم را آورد»، در اینجا «را» رای مفعولی است. یا در بیت زیر از حافظ، رای مفعولی به کار رفته است:‌

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را
به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

در این بیت شاعر می‌گوید آن ترک شیرازی دل ما را به دست آورد که دل ما مفعول است. همچنین، در ادامه این بیت، سمرقند و بخارا مفعول هستند که را بعد از آن‌ها آمده است.

 

[ARMINA]

رای متممی
رای متممی یکی از انواع را در فارسی است که در اصل معنای متممی دارد.

برای مثال، در بیت زیر از حافظ، «آن غزال رعنا را» معادل «به آن غزال زیبا» است.

صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را
که سر به کوه و بیابان تو داده‌ای ما را

یا بیت زیر که باز هم رای متممی دارد و در واقع، منظور از «خدا را»، به خدا، برای خدا یا به‌خاطر خدا است:

دل می‌رود ز دستم، صاحبدلان خدا را
دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا

این نوع را در واقع در جایگاه حرف اضافه آمده است و به آن رای حرف اضافه نیز می‌گویند.

 

[ARMINA]

رای فک اضافه
رای فک اضافه شاید ظاهر سختی داشته باشد، اما درک آن آسان است. رای فک اضافه در ترکیب‌های اضافی (یعنی مضاف و مضاف‌الیه) می‌آید. با یک مثال ساده این موضوع را شرح می‌دهیم.

همان‌طور که می‌دانیم، ترکیب «باغِ احمد» یک ترکیب اضافی است که چنین ساختاری دارد:

باغ + کسره اضافه (ـــَــ) + احمد

 

[ARMINA]

وقتی رای فک اضافه داشته باشیم، ساختار بالا این‌گونه خواهد شد:

احمد + را + باغ

بنابراین، می‌بینیم که مضاف‌الیه به ابتدا جابه‌جا می‌شود و مضاف به انتها جابه‌جا خواهد شد.

بیت زیر از ایرج میرزا رای فک اضافه دارد. می‌بینیم که «او را آرنگ» معادل «آرنگ او» است.

 

[ARMINA]

از قضا خورد دم در به زمین
و اندکی سوده شد او را آرَنگ

نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشیم، این است که گاهی ممکن است بین مضاف‌الیه و مضاف در فک اضافه فاصله ایجاد شود.

برای مثال، در بیت زیر از عطار، با کمی دقت می‌بینیم که منظور از مصراع اول «گفت اگر جام جمِ تو شکست» است.

گفت اگر جام جم شکست تو را
ديگرى به از آنت بفرستم