تاریخ ایران در جنگ جهانی اول

[حنا نویس]

جنگ جهانی اول با ایران چه کرد؟

ایران در جنگ جهانی اول بی‌طرف بود، اما به دلیل ضعف قوای دولتی،‌ این بی‌طرفی رعایت نشد و کشور از شمال و جنوب و غرب به اشغال شد. فجایع این جنگ در شمال‌غرب ایران کمتر از فجایع میدان‌های اصلی جنگ در اروپا نبود.

 

[حنا نویس]

آتش جنگ جهانی اول (اوت ۱۹۱۴ تا نوامبر ۱۹۱۸) را گلوله سلاح دستی یک جوان ناسیونالیست صرب به نام «گاوریلو پرنسیپ» (Gavrilo Princip)، روشن کرد؛ گلوله‌ای که در روز ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴ در شهر سارایوو، سی*ن*ه «فرانتس فردیناند» (Franz Ferdinand)، ولیعهد امپراتوری اتریش - مجارستان را شکافت.

 

[حنا نویس]

گاوریلو پرنسیپ» عضو یک گروه مخفی مسلح به نام «دست سیاه» بود که اعضای آن را ملی‌گرایان صرب تشکیل می‌دادند.

در پی این ترور،‌امپراتوری اتریش - مجارستان از صربستان خواست درباره این ترور تحقیقاتی را با شرکت نمایندگان اتریش انجام دهد. دولت صربستان این تقاضا را رد و با حضور نمایندگان خارجی در تحقیقات مخالفت کرد. متعاقب آن امپراتوری اتریش - مجارستان به صربستان اعلام جنگ داد.

 

[حنا نویس]

بلافاصله روسیه تزاری به حمایت از صربستان (اسلاوهای جنوب اروپا) برخاست. امپراتوری آلمان به حمایت از امپراتوری اتریش - مجارستان به فرانسه که متحد روسیه بود حمله برد و بریتانیا نیز در حمایت از روسیه تزاری وارد جنگ شد.

 

[حنا نویس]

امپراتوری عثمانی نیز به نفع آلمان علیه روسیه اعلان جنگ داد. به این ترتیب در فاصله کمتر از چند هفته، آتش جنگ تمام خاک اروپا و غرب آسیا را فراگرفت. بعدها ایتالیا و ژاپن و در سال پایانی جنگ نیز آمریکا وارد آن شدند.

 

[حنا نویس]

بسیاری از مورخان معتقدند که ترور ولیعهد امپراتوری اتریش - مجارستان به دست یک صرب برای آغاز جنگ ‌بهانه‌ای بیش نبود. قدرت‌های اروپایی از مدتها پیش از این ترور خود را برای جنگ آماده کرده بودند.

 

[حنا نویس]

از جمله به دلیل اختلاف و رقابت بر سر منافع و حوزه نفوذ؛ رقابت میان اتریش - مجارستان و روسیه در بالکان، رقابت اقتصادی و نظامی و دریایی آلمان و بریتانیا، اختلاف ارضی میان آلمان و فرانسه در مورد مناطق آلزاس و لورن، دلایل اصلی وقوع جنگ جهانی اول بودند.

 

[حنا نویس]

هسته اصلی دو بلوک «متحدین» و «متفقین» که در جنگ اول جهانی روبروی هم قرار گرفتند، ما‌ه‌ها و حتی سال‌ها پیش از آغاز جنگ تشکیل شده بودند. با این حال مورخان سهم و نقش برخی کشورها را در شعله‌ور شدن آتش جنگ بیشتر از بقیه کشورها دانسته‌اند.

 

[حنا نویس]

نگاه‌ها در این زمینه بیشتر متوجه آلمان قیصری است. بسیاری معتقدند بلندپروازی‌ها و زیاده‌خواهی‌های این کشور نقش مهمی در شعله‌ورشدن آتش جنگ داشت. هم‌چنین شماری از مورخان اروپایی بر این نظرند که امپراتوری اتریش- مجارستان به اتکای قول حمایت بی‌قید و شرط آلمان بود که در مورد حادثه ترور فرانتس فردیناند موضع سرسختانه در برابر صربستان اتخاذ کرد.

 

[حنا نویس]

مورخان به قدرت اقتصادی و نظامی عظیمی اشاره می‌کنند که آلمان در سال‌های پیش از آغاز جنگ به‌هم زده بود؛ قدرتی که لاجرم در پی بازارهای تازه و منابع اولیه تازه بود. رهبران آلمان اوضاع و شرایط را به سود خود می‌دیدند و باور داشتند که با توسل به یک جنگ محدود اروپایی می‌توانند توازن قوا در اروپا و جهان را به سود خود تغییر دهند.