ادبیات کهن بابا طاهر عریان

[شهرزاد قصه گو]

بابا طاهر عریان کیست؟

 

[شهرزاد قصه گو]

باباطاهر عریان، شاعر و عارف بزرگ ایران‌زمین، به واسطه سرودن دوبیتی‌های ساده، زیبا و بی‌پیرایه‌اش به شهرت رسید.

 

[شهرزاد قصه گو]

باباطاهر عریان از عرفا و شاعران قرن پنجم هجری قمری، از شخصیت‌های بی‌بدیل تاریخ تصوف و شعر ایران محسوب می‌شود که با سرودن دوبیتی‌های زیبا به شهرت رسید.
او زندگی در عزلت را انتخاب کرده بود، همچنین علاقه‌ای به ثبت وقایع شخصی زندگی خود نداشت، به این جهت تاریخ زندگی او در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت و اکنون اطلاعات دقیقی از زندگانی او در دست نیست.
فقدان اطلاعات درباره این عارف بزرگ سبب شد که برخی شخصیت او را ساختگی و به دور از واقعیت بدانند.

 

[شهرزاد قصه گو]

باباطاهر شاعر و عارف مشهور دوره سلجوقیان، با سرودن دوبیتی‌های ساده و روان به شهرت رسید. او عارفی دلسوخته، شوریده‌ای آشفته و رندی قلندرصفت بود که لقب «سوته‌دل» به خود می‌داد. نوشته‌ها و ترانه‌های باباطاهر عریان ورد زبان مردم عامه‌ای بود که از درس و مکتب به دور بودند و زبان ساده را می‌پسندیدند، همچنین نغمه‌های سوزناک او بر زبان پیشه‌وران و چوپانان از زن و مرد جاری بود.

 

[شهرزاد قصه گو]

یکی از مهم‌ترین دوبیتی‌های وی که هنوز در بین مردم زمزمه می‌شود، دوبیتی زیر است:

ز دست دیده و دل هر دو فریاد / که هرچه دیده بیند دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش ز فولاد / زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

 

[شهرزاد قصه گو]

باباطاهر در طول زندگی خود، به لقب‌های مختلفی خوانده شد. «بابا» مشهورترین لقب وی بود که آن را معادل مرشد و پیر می‌دانند. بی‌شک این لقب که بیشتر در همدان زادگاه او رایج بود، برای تکریم و تفخیم شیخ و دیگر عرفا استفاده می‌شد.

 

[شهرزاد قصه گو]

عریان، بابا، شوریده، شیفته، لر و همدانی القابی است که برای باباطاهر به کار رفته است

 

[شهرزاد قصه گو]

در برخی از منابع صفت‌هایی مانند «دیوانه»، «دیوانه فرزانه»، «شوریده» و «شیفته» را نیز برای باباطاهر به کار برده‌اند. «لر» و «همدانی» از دیگر القابی هستند که باباطاهر به آن‌ها خوانده می‌شد که یکی به قومیت و دیگری به زادگاه وی اشاره دارد؛ لر بودن او بیشتر به‌علت وجود گویش لری در دوبیتی‌هایش است.

 

[شهرزاد قصه گو]

باباطاهر دوبیتی‌های ساده خود را در دو نوع «عوام‌پسند» و «خواص‌پسند» سروده است. دوبیتی‌هایی که با مفهومی ساده سروده شده و بر زبان عوام جاری هستند، جزو دوبیتی‌های عوام‌پسند و دوبیتی‌هایی که مفاهیم عرفان و تصوف در آن گنجانده شده است، از دوبیتی‌های خواص‌پسند او محسوب می‌شوند.

 

[شهرزاد قصه گو]

سروده‌های اندکی که از باباطاهر باقی مانده است، ویژگی‌هایی دارند که سبک شعری او را از اشعار دیگران جدا می‌کند. سادگی، عشق، عرفان، پند، اندرز، کابرد عناصر طبیعت و صور خیال از مهم‌ترین این ویژگی‌ها است.