آموزشی تمایز داستان و ناداستان

[شاهدخت]

در این مطلب می‌خوانید:
همه آنچه باید درباره داستان و ناداستان بدانید
تفاوت بین داستان و ناداستان
داستان چیست
آثاری براساس داستان واقعی
ناداستان چیست
خلاصه داستان و ناداستان

 

[شاهدخت]

همه آنچه باید درباره داستان و ناداستان بدانید
اگر همین الان دوستی از شما می‌پرسید «از کجا می‌توان فهمید یک کتاب داستان است یا ناداستان؟» چه جوابی به او می‌دادید؟ اول به این فکر می‌کنید که چطور این دو دسته را از هم تفکیک کنید، تصور درستی دارید تا اینکه کسی از شما می‌خواهد که این تفاوت را به زبان خودتان بیان کنید. ساده به نظر می‌رسد، نه؟ فقط می‌توانید بگویید «داستان خیالی است، درحالی‌که ناداستان حقیقی است.» اما گاهی این دو دسته هم‌پوشانی دارند. داستان می‌تواند فکت‌ها را به کار ‌گیرد و ناداستان ممکن است از عنصر خیال استفاده کند. اگر شما داورِ جدالِ بین داستان و ناداستان ‌بودید چه خصیصه‌هایی را به هریک از این دو نسبت می‌دادید؟ آیا داستان همواره در کارِ جعل چیزهاست؟ آیا ناداستان رسمی‌تر و در شرحِ جزئیات دقیق‌تر است؟ آیا یک قصۀ کوتاه همواره داستان به شمار می‌آید؟ آیا مقاله‌ای که در یک مجله چاپ شده همواره به‌طور کامل ناداستان محسوب می‌شود؟ به‌هرحال هیچ مرزبندی دقیق و روشنی دراین‌باره وجود ندارد. اما قطعاً شیوه‌ای برای پی‌بردن به تفاوت داستان و ناداستان وجود دارد. و امیدوارم شما برای خواندن مابقی این متن به قدر کافی کنجکاو باشید.

 

[شاهدخت]

تفاوت بین داستان و ناداستان
کتاب‌‌های داستان و ناداستان بنابه دلایلی هریک به ژانرهای متفاوتی تعلق دارند. اما همان‌قدر که یک داستانِ قصه‌پرداز مجبور نیست کاملاً بر خیال اتکا کند، لزومی ندارد هر قطعۀ ناداستان نیز حتماً خشک، بی‌روح و عاری از تخیل باشد. به آخرین رمانی که خوانده‌اید فکر کنید؛ رمانی که فرضاً در آن جزئیات موثقی دربارۀ یک مکان ویژه یا یک آ‌لت قتالۀ خاص آمده است.

 

[شاهدخت]

آن جزئیات حقیقی بودند اما داستان و شخصیت‌های آن ساختگی، هرچند آن جزئیات احتمالاً اقتباسی آزاد از وقایع حقیقی و آدم‌های واقعی بوده‌اند. حالا جالب‌توجه‌ترین مقاله‌ای را که اخیراً در روزنامه یا مجله‌ای خوانده‌اید در نظر آورید. احتمالاً آن مقاله از همان جملۀ اول توجه شما را حسابی به خود جلب کرده البته نه با واقعیت‌های خشک و بی‌روح، که با یک نثر رواییِ شیوا و متناسب. اما برای اینکه به‌نحوی آشکارتر متوجه شویم که چگونه داستان را از ناداستان متمایز ‌کنیم باید بدانیم هرکدامشان چیست.

 

[شاهدخت]

داستان چیست
داستان نثری است که رویدادها و آدم‌های خیالی را توصیف می‌کند. داستان همچنین می‌تواند حکایتی واقعی را بردارد و جزئیات مهم آن را تغییر دهد تا روایتی جدید اما نه واقعی خلق کند. بنابراین آیا رمان داستان به شمار می‌رود یا ناداستان؟ واژۀ «رمان» را در فرهنگ لغت جست‌وجو کنید، در تعریف آن چنین خواهید دید: «یک روایت منثور ساختگی، مبتنی‌بر داستان‌سرایی، در قالب کتاب...» بنابراین رمان همواره اثری از جنس داستان است. از طرف دیگر قصه‌های کوتاه نیز می‌توانند ساختگی یا واقعی باشند.

 

[شاهدخت]

. در مورد دوم، یعنی قصه‌های کوتاهی که بر رویدادی واقعی اتکا دارند، اگر مؤلف در حالِ تعریف‌کردن یک داستان واقعی به‌طرزی گیرا و جذاب باشد، آنگاه آن را «ناداستان خلاق» می‌نامیم. به‌این‌ترتیب، برخی از نمونه‌های متداول داستان چه هستند؟

 

[شاهدخت]

رمان‌های جنایی، رمان کوتاه، موسوم به نووِلا، و داستان‌های کوتاه (از جمله داستان‌هایی در ژانر فرعیِ Cozy، که ژانری فرعی از جنس رازآلود یا جنایی است که در آن مضامینی چون روابط جنسی یا خشونت در پس‌زمینه یا پشت پرده رخ می‌دهند و یک کارآگاه آماتور به‌عنوان پروتاگونیست در شهری کوچک یا موقعیتی محدود به جست‌وجوی سرنخ‌ها می‌رود.)

 

[شاهدخت]

سری‌ داستان‌های کوتاه تخیلی (به‌عبارتی داستان‌هایی که «در واقعیت رخ نداده‌اند» یا «داستان‌هایی که صحت ندارند»)
رمان‌های ترسناک (ژانر هارور)، رمان‌های کوتاه یا همان نووِلا و داستان‌های کوتاه

 

[شاهدخت]

فیلم‌های ساخته‌شده براساس رمان‌ها یا براساس شخصیت‌هایی از یک مجموعه داستان
سریال‌های تلویزیونی درام، کمدی، ساتیر یا هجویه و طنز، «تله‌نوولا (رمان‌های کوتاه تبدیل‌شده به سری تلویزیونی)» و مانند آن.

 

[شاهدخت]

آثاری براساس داستان واقعی
اما شاید این سؤال برایتان پیش بیاید: شرح‌ها یا گزارش‌هایی که براساس داستان‌های واقعی به‌صورت قصه درآمده‌اند تکلیفشان چیست؟ وقتی هالیوود اجازۀ ساختِ نسخۀ سینماییِ یک فیلم را براساس یک داستان واقعی می‌گیرد، آن‌وقت با چه طرف هستیم؟ بسیار خب یحتمل می‌دانید که تاکنون این‌طور بوده که هرجا گزارۀ «براساس داستان واقعی» را دیدید، هیچ ضمانتی در کار نیست که همۀ جزئیات حقیقی یا راست باشند.