آموزشی تکنیک فلش‌بک در ادبیات داستانی

[Tara Motlagh]

نوشتن فلش‌بک‌های موثر می‌تواند دشوار باشد. اما وقتی خوب نوشته شوند، می‌توانند یک عنصر داستان پردازی قدرتمند باشند. اگر مایل به استفاده از فلش‌بک‌ها در داستان‌های خود هستید، نکات ارائه شده را در نظر داشته باشید تا بتوانید صحنه‌هایی را بسازید که در خوانندگان شما کشش احساسی به‌وجود آورد و در ذهن آن‌ها ماندگار شود.

 

[Tara Motlagh]

دلایل استفاده از فلش‌بک
1 - گريز از روايت خطي: آنچه اغلب در ذهن داستان‌نويسان مبتدي اشتباه مي‌شود تفاوت روايت خطي و طولي است. در روايت خطي داستان از زماني خاص شروع مي‌شود و خواننده همراه عبور زمان تنها به جلو مي‌رود و بعد داستان با تمام ماجراهايي كه همراه زمان پيش مي‌روند تمام مي‌شود. در روايت طولي كه نقطه مقابل روايت عرضي است داستان در محدوده‌اي از زمان رخ مي‌دهد، اما در روايت نويسنده مي‌تواند خواننده را در محدوده‌اي از زمان به جلو و عقب ببرد و ماجراها را جابه‌جا روايت كند. در واقع روايت خطي زيرمجموعه روايت طولي محسوب مي‌شود. فلش‌بك جلوي روايت خطي را مي‌گيرد.

 

[Tara Motlagh]

2 - ايجاد جذابيت در داستان: اين‌كه فلش‌بك جلوي روايت خطي را مي‌گيرد از اين جهت حائز اهميت است كه وقتي داستان از اندازه‌اي حجيم‌تر شود روايت طولي كسل كننده خواهد شد و فلش‌بك جذابيت مجددي، با توجه به حركت در زمان، به داستان مي‌بخشد.

 

[Tara Motlagh]

۳ - توضيح وقايع حال: با فلش‌بك خواننده مي‌فهمد اتفاقي كه در حال مي‌افتد از كجاي گذشته نشات گرفته يا حتي چطور آغاز شده و حتي گذشته دور افراد برايش مشخص مي‌شود.

 

[Tara Motlagh]

4 - ايجاد انگيزه در ادامه دادن داستان: خواننده در جابه‌جاي داستان كه با ماجرايي در گذشته آشنا مي‌شود، مي‌خواهد حاصل آن ماجرا را در ادامه داستان بداند و اين خود انگيزه‌اي مضاعف براي خواندن روايت است.

 

[Tara Motlagh]

تفاوت فلش‌بک و یادآوری خاطره:
اساسا فلش‌بك تفاوت‌هاي آشكاري با مرور خاطره دارد. فلش‌بك نياز به ايجاد فضاي كامل دارد، ولي مرور خاطره تنها به روايت ماجرا يا فضا يا شخصيتي كفايت مي‌كند. از طرفي مرور خاطره گاهي مهم است كه ما انگيزه وقوع حادثه را مي‌دانيم ما تنها مي‌خواهيم ماجراي گذشته را بدانيم اما فلاش‌بك انگيزه‌هاي وقوع ماجرا را در گذشته تبيين مي‌كند و البته بايد به ياد داشت كه مرور خاطره روايت را بسيار سريع‌تر از بازگشت به گذشته پيش مي‌برد.

 

[Tara Motlagh]

بازگشت چند لايه:

در اين شيوه فلش‌بك ابتدا به گذشته‌اي دور از حال مي‌رويم و با عبور از دوره‌اي از آن به چند سال نزديكتر حركت مي‌كنيم و بعد دوباره به چند سال نزديك‌تر و اين روش تا زمان حال ادامه مي‌يابد.
برای مثال: "پسر روبه روي مرد روي صندلي نشست و به چشم‌هاي بسته پيرمرد خيره شد."
اين زمان حال داستان است.

 

[Tara Motlagh]

"برف مي‌باريد. دلش مي‌خواست گذشته را فراموش كند. فراموش كند كه كنار درخت بيد مي‌ايستاد و برف روي شانه‌هاي كوچكش را مي‌پوشاند. او مي‌لرزيد اما همچنان بر جا ايستاد تا از انتهاي خيابان بلنداي مردي پيدا شد كه با عصا بدنش را بسمت خانه مي‌كشيد. بسمتش دويد و مرد سر پسر را روي نشان افتخارش فشار داد."
اين اولين فلش‌بك به گذشته‌اي دور است.

 

[Tara Motlagh]

"مي‌خواست فراموش كند كه وقتي معلمش پدرش را به مدرسه فراخواند تا درباره بلندي موي سر او با پدرش صحبت كند گفته بود كه پدرش در جنگ مرده و بعد كه پدر فهميد موهايش را كشيد و سيلي محكمي به او زد و به زور او را به سلماني برد و..." اين حركتي به چند سال جلوتر است و همينطور تا به ماجراي حال برسيد.

 

[Tara Motlagh]

بازگشت آشيانه اي:

در اين شيوه برعكس شيوه قبل روايت از زمان حال آرام‌آرام به گذشته بر مي‌گردد. "پسر رو به روي مرد مي‌نشيند و..."، "پسر ترمز ماشين مرد را دست‌كاري مي‌كند و..."، "پسر از دانشكده افسري بعلت عدم اطاعت از دستورات مافوق اخراج مي‌شود و..."، " پسر زير برف ايستاده و منتظر امدن مرد است" و...
توجه 1: فراموش نكنيم بازگشت به گذشته بايد در اختيار روايت داستان باشد و روايت را پيش ببرد.
توجه 2: محرك بازگشت بايد متناسب با محرك حال روايت باشد تا بشود روايت را به جلو پيش برد.