حقوق جرم افشای اسرار شخصی

[عاطفه حاتمی]

ماده 58 قانون تجارت الکترونیک
ماده دیگری که در خصوص جرم افشای اسرار شخصی وجود دارد ماده 58 قانون تجارت الکترونیک می‌باشد که بیان می‌دارد:
ذخیره، پردازش و یا توزیع داده‌ پیام‌های شخصی مبین ریشه‌های قومی یا نژادی، دیدگاه‌های عقیدتی، مذهبی، خصوصیات اخلاقی وداده‌پیام‌های راجع به وضعیت جسمانی، روانی و یا جنسی اشخاص بدون رضایت صریح آنها به هر عنوان غیر قانونی است.

 

[عاطفه حاتمی]

قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات
قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات نیز در جهت پیروی از اصول قانون اساسی، حریم خصوصی را از شمول آزادي اطلاعات درماده 14خارج نموده است.
به موجب این ماده “چنانچه اطلاعات درخواست شده مربوط به حریم خصوصی اشخاص باشد و یا در زمره اطلاعاتی باشد که با نقض احکام مربوط به حریم خصوصی تحصیل شده است، درخواست دسترسی باید رد شود”.

 

[عاطفه حاتمی]

البته ماده 15 همین قانون مواردی را بیان می‌کند که امکان پذیرش درخواست متقاضی در مورد افشای اطلاعات شخصی درباره‌ی یکشخص حقیقی ثالث از سوي مؤسسات پیش‌بینی شده است.
مطابق این ماده، مؤسسات مشمول این قانون در صورتی که پذیرش درخواست متقاضی متضمن افشای غیرقانونی اطلاعات شخصیدرباره یک شخص حقیقی ثالث باشد باید از در اختیار قرار دادن اطلاعات درخواست شده خودداری کنند، مگر آن که:

 

[عاطفه حاتمی]

الف. شخص ثالث به نحو صریح و مکتوب به افشاء اطلاعات راجع به خود رضایت داده باشد.
ب. شخص متقاضی، ولی یا قیّم یا وکیل شخص ثالث، در حدود اختیارات خود باشد.
ج. متقاضی یکی از مؤسسات عمومی باشد و اطلاعات درخواست شده در چارچوب قانون مستقیماً به وظایف آن به عنوان یک مؤسسه عمومی مرتبط باشد.
لازم به ذکر است که اگر موسسات مشمول این قانون بدون مجوز لازم، اطلاعات مربوط به حریم خصوصی افراد را افشا کنند، علاوه برخسارتی که وفق ماده‌ی 21 همان قانون بر مبنای مسئولیت مدنی موظف به جبران آن هستند، ممکن است بابت افشای اسرار شخصی افراد، وفق سایر مواد قانونی مطروح در این مقاله مجرم شناخته شده و محکوم به مجازات مرتبط با آن گردند.

 

[عاطفه حاتمی]

ماده 745 قانون مجازات اسلامي (ماده 17 قانون جرایم رایانه‌ای)
ماده قانوني كه بطور جامع و كامل به جرم انتشار اسرار شخصی اشاره دارد ماده 745 قانون مجازات اسلامي (ماده 17 قانون جرایم رایانه‌ای) است که اينگونه مقرر كرده است:
هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جزدر موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس ازنود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال تا صد و پنجاه میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

 

[عاطفه حاتمی]

در خصوص این ماده باید توجه داشت که افشای اسرار دیگران از طریق سیستم‌های رایانه‌ای و حتی سیستم‌های مخابراتی باید دارای شرایط زیر باشد:
بدون رضایت فرد
منظور رضايتي است كه شخص رضايت‌دهنده داراي صلاحيت، اختيار وآگاهي باشد و بطور واقعي، آزاد، آگاهانه و عاري از هرگونه اشتباه رضایت دهد. برای مثال اگر شخصي كه به انتشار اسرار رضايت مي‌دهد داراي صلاحيت نبوده، مانند اينكه بالغ نباشد یامحجور باشد، نمي‌توان بر اين اساس به انتشار اقدام كرد.

 

[عاطفه حاتمی]

آزاد بودن فرد رضایت‌دهنده
رضایتی که از روی زور، اجبار و تهديدِ سالب آزادي و اختيار فرد رضايت دهنده باشد، فاقد اثر بوده و انتشاردهنده قابل مجازات می‌باشد. بنابراین، اگر شخصي بر اثر زور و اكراه و تهدید مجبور شود رضايت دهد كه اسرار شخصي و خانوادگي وي منتشر شود وشخص منتشركننده به اينكه رضايت صاحب اسرار را گرفته است، استناد كند اين رضايت مورد پذيرش نبوده و منتشرکننده مجرم می‌باشد.
غیرقانونی بودن افشای اسرار
در صورتی که مطابق قانون شخص موظف و مکلف به افشای اسرار باشد، انتشار اسرار جرم نیست. برای نمونه انتشار عکس متهم توسط بازپرس در جریان تحقیقات مقدماتی و جهت بازداشت او.

 

[عاطفه حاتمی]

البته افشای اسرار به موجب قانون باید کاملا مطابق مقررات بوده و تمامی شرایط و ضوابط در آن رعایت گردد؛ چراکه نقض حریم خصوصی امری خلاف قانون است و تنها در موارد خاص و مصرح مجاز می‌باشد.
مثلا پزشکی که به موجب “قانون طرز جلوگيري از بيماري‌هاي آميزشي و بيمارهاي واگيردار” موظف است در موقع مشاهده يكي ازبيماري‌های واگیردار، بهداری محل را مطلع نماید، باید شرایط قانونی مانند اینکه خطر کاملا جدی و واقعی بوده و احتمال وقوع آن بسيار محتمل و قريب‌الوقوع باشد را رعایت کند. از سوي ديگر بايد توجه داشت كه در این رابطه، راه ديگري جز انتشار براي جلوگيري ازصدمه به افراد وجود نداشته باشد.

 

[عاطفه حاتمی]

انتشار موجب هتک حرمت و حیثیت فرد شود.
به این معنا که بر اثر اين اظهارات، به اعتبار و حيثيت شخص در جامعه خسارت و لطمه وارد شود. تشخیص این امر برعهده قاضی رسیدگی‌کننده بوده و ملاک خاصی برای آن وجود ندارد.
ایجاد ضرر
جرم افشای اسرار شخصی مقيد به نتيجه بوده و در آن حصول نتيجه شرط مي‌باشد. بنابراین علاوه بر هتک حرمت و حیثیت فرد، انتشاراسرار باید موجب ضرر (اعم از مادی و معنوی) شود. ضرر يا خسارت، عبارت است از كسر دارايي و ثروت يا از بين رفتن مال يا هر نوع لطمه به سلامت و تماميت جسمي، حيثيت و حرمت اشخاص، يا فوت منفعت مسلم اشخاص ( اعم از شخص حقيقي يا حقوقي ) كه ازجرم ناشي شده باشد.

 

[عاطفه حاتمی]

چه رفتاری افشای اسرار شخصی محسوب می‌شود؟
رفتار مورد نظر در اين جرم فعل مثبت انتشار دادن يا منتشر كردن اسرار شخصي است و مطابق ماده 745 قانون مجازات اسلامي اين فعل بايد بدون رضايت و بدون مجوز قانوني صورت گيرد.
فعل انتشار يعني پخش كردن و در اختيار گذاشتن اطلاعات و اسرار شخصي ديگران.
واضح است در صورتي رفتار فيزيكي فرد جرم محسوب مي‌شود كه محتواي منتشر شده حاوي اسرار شخصي و خانوادگي باشد. اگرفرد اطلاعات عادي و عمومي ديگري را در فضاي مجازي منتشر كند، نمي‌توان بر اساس اين ماده او را مجرم شناخت.