آموزشی حشو چیست؟ انواع حشو، کاربردها و روش‌های تشخیص + مثال

[ASHOB]

• • آتش سوزان، خانه را خاکستر کرد.

• دستیارهای کمکی نقش مهمی در این فرایند داشته‌اند.
• سر بالا برد و ماه بدر را نگریست.
• نتایج/ محصول حاصل از/ به‌دست‌آمده از پژوهش؛
• نوزاد تازه‌به‌دنیاآمده؛
• شرایط سیاسی-اجتماعی موجود در دهه‌های پنجاه و شصت خورشیدی.
• بسیاری از نهادهای مسئول اهمیتی برای مسئلۀ فرسودگی بافت منطقه قائل نیستند.

 

[ASHOB]

برای تشخیص وجود یا نبود حشو قبیح در جمله، همیشه باید به رابطه مفهومی صفت و موصوف یا اسم و قید توجه کرد؛ اگر صفت یا قید معنا و مفهوم مستقلی داشته باشد، حشو به حساب نمی‌‌آید:

• در میان آثار متنوع تاریخی، سیاسی و تعلیمی موجود در عرصه ادبیات کهن و نوی فارسی، کتاب‌هایی سرشار از حکایت‌های شیرین یافته می‌شود.

 

[ASHOB]

حشو متوسط چه معنی‌ای دارد؟​

بر خلاف حشو قبیح، حشو متوسط آسیبی به لفظ یا معنای جمله نمی‌رساند، اما فایده یا تأثیر خاصی هم برای جمله ندارد:

• این ساختمان قاجاری، شکل و شمایل خاص بناهای آن دوران را ندارد.
• من در مرحلۀ ویرایش نهایی، کم و کاستی‌ای در کتاب شما ندیدم.
• ای دوست، به ذات حق تعالی سوگند

کز هجر تو ساعتی نیَم من خرسند

 

[ASHOB]

حشو ملیح را چگونه بشناسیم؟​

حشو ملیح یعنی حشوی که با افزودن نکته‌ای لطیف، به زیبایی و شیوایی سخن اضافه کند. از این رو، حشو ملیح مخصوصاً در شعر، یک آرایه‌ ادبی به حساب می‌آید و شاعران ایرانی، بسیار از آن استفاده کرده‌اند:

دی، که پایش شکسته باد، برفت

گل، که عمرش دراز باد، آمد

حافظ در این بیت با دو جملۀ معترضه «که پایش شکسته باد» و «که عمرش دراز باد»، حالت‌های انسانی را به زمستان و بهار نسبت داده است.

 

[ASHOB]

در این دو بیت مشهور:

هر بد که به خود نمی‌پسندی

با کَس مکن ای برادر من

و

جهان، ای پسر، مُلک جاوید نیست

ز دنیا وفاداری امید نیست

عبارت‌های «ای برادر من» و «ای پسر» حشو است، اما سعدی از آن‌ها برای تکمیل معنی مورد نظر خود بهره گرفته است.

 

[ASHOB]

به‌طور کلی، سعدی چه در نثر و چه در شعر از حشو ملیح زیاد استفاده کرده است: «منت خدای را عز و جل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت»، در دیباچه گلستان نمونه‌ای دیگر از کاربرد این آرایه است (اندر در کنار حرف اضافۀ «به»، حشو به حساب می‌آید).

 

[ASHOB]

مهم‌ترین کاربردهای حشو ملیح​

• آهنگین کردن کلام: حشو در نثرهای آهنگین، مثلا گلستان سعدی که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، به حفظ روانی کلام و آهنگ آن کمک می‌کند. مولوی نیز در پایان بیت‌های یکی از غزل‌های دفتر «دیوان شمس» از حشو صوتی حرف اُ برای ایجاد آهنگ در شعر استفاده کرده است:

 

[ASHOB]

بگردان ساقی مه‌روی، جامُ

رهایی ده مرا از ننگ و نامُ

نکو نبود که من از در درآیم

تو بگریزی ز من از راه بامُ

تو بگریزی و من فریاد در پی

که یک دم صبر کن‌ ای تیز گامُ

مسلمانان! مسلمانان! چه چاره‌ست

که من سوزیدم و این کار خامُ

البته در این غزل، عبارت‌های «تو بگریزی» و «مسلمانان! مسلمانان!» هم حشو به حساب می‌آید.

 

[ASHOB]

• تأکید: نمونه این کاربرد حشو، غزل زیبای حافظ با مَطلَع زیر است:

دردم از یار است و درمان نیز هم

دل فدای او شد و جان نیز هم

• تکرار: احمد شاملو در بخش‌های مختلف ترجمه «شازده کوچولو» از حشو استفاده کرده و به زیبایی کلام افزوده است:

«یادتان نرود که من از نزدیک‌ترین آبادانی مسکونی هزار میل فاصله داشتم و این آدمیزاد کوچولوی من هم اصلاً به نظر نمی‌آمد که راه گم کرده باشد یا از خستگی دم مرگ باشد یا از گشنگی دم مرگ باشد یا از وحشت دم مرگ باشد».

یا انجیل یوحنا با این جمله‌ها آغاز می‌شود:

«در ابتدا کلمه بود، و کلمه نزد خدا بود، و کلمه، خدا بود».

 

[ASHOB]

برخوردهای متعصبانه با انواع حشو​

دکتر عباس پژمان، مترجم و نویسنده، معتقد است که با رونق گرفتن ویراستاری در سال‌های اخیر، رویکردی در میان ویراستاران پدید آمده که همه انواع حشو را غلط می‌داند و حکم به حذف آن‌ها می‌دهد.