آموزشی خط تیره یا خط فاصله (-) و کاربردهای آن

[شاهدخت]

خط تیره یا خط فاصله (-) و کاربردهای آن

 

[شاهدخت]

خط تیره یا خط فاصله (-) یکی از نشانه‌های نگارشی است و همان‌گونه که از نامش برمی‌آید به طور معمول نمایش‌گر فاصله است. این نشانه در زبان انگلیسی با واژه dash یا hyphen شناخته می‌شود. در این نوشتار، مهم ترین کاربردهای خط فاصله یا خط تیره را در نگارش فارسی جمع‌آوری کرده ایم.

 

[شاهدخت]

کاربردهای خط فاصله
بیان فاصله زمانی یا مکانی
خط تیره یا خط فاصله گاهی نشانه فاصله زمانی و یا مکانی است و جایگزینی برای حرف‌های اضافه تا و به است. وقتی بخواهیم از فاصله دو نقطه جغرافیایی و یا دو مقطع تاریخی و یا زمانی حرف بزنیم، در میان آن دو بازه زمانی و یا دو مکان از خط فاصله استفاده می‌شود. در واقع این نشانه جایگزینی برای حرف‌های اضافه «تا» و «به» است.

 

[شاهدخت]

بیان فاصله مکانی
در مثال زیر، خط تیره نشانگر فاصله مکانی بین دو نقطه و جایگزینی برای حرف «به» یا «تا» است.

قطار تهران-کرمان ساعت 5 عصر به راه افتاد.

 

[شاهدخت]

بیان فاصله زمانی (ساعت یا تاریخ)
گاهی خط تیره، برای اشاره به یک بازه زمانی، که می‌تواند ساعت یا تاریخ باشد، استفاده می‌شود. در این موارد این علامت جایگزین حرف اضافه تا یا الی است.

ساعت کار مطب، صبح‌ها 8 - 12 و عصرها 16 - 20 است.

فرمالیست‌ها طی سال‌های 1921 - 1925 آزادانه فعالیت می‌کردند.

رومان یاکوبسون (1896 - 1982) عضو حلقه زبان‌شناسی مسکو بود.

برای آگاهی بیشتر از شرح حال میرزا حبیب اصفهانی رجوع کنید به کتاب از صبا تا نیما، جلد 1، صفحه 395 - 405

 

[شاهدخت]

نکته: در مورد نوشتن اعداد از تاریخی تا تاریخی یا از ساعتی تا ساعتی و یا از صفحه‌ای تا صفحه‌ای و موارد مشابه آن برخی افراد، از کم به زیاد از سمت راست اعداد را می‌نویسند و برخی دیگر از کم به زیاد از سمت چپ. هر دو شیوه درست است و بستگی به شیوه‌نامه آن متن دارد. اما حتما روش واحدی را در کل متن به کار ببرید.

 

[شاهدخت]

جداسازی جمله معترضه از جمله اصلی
برای جداسازی جمله معترضه از جمله اصلی و قبل و پس از آن از خط تیره یا خط فاصله استفاده می‌شود.
جمله معترضه یا میان‌جمله به جمله یا عبارتی گفته می‌شود که حذف آن به ساختار جمله آسیبی نمی‌زند و مراد از آن، توضیحی تکمیلی و دادن اطلاعات بیشتری در مورد جمله اصلی است. گاهی به جای خط تیره، قبل و بعد از جمله معترضه، علامت ویرگول به کار می‌رود.

در میان دامداران به‌ویژه دامداران کوچ‌نشین - با توجه به سختی و پرتعداد بودن کار روزانه - سرگرمی‌ها یا همراه با کار انجام می‌شد و یا به هنگام غروب آفتاب و پس از آن‌که دام‌ها اسکان داده می‌شدند فرصتی برای سرگرمی‌های عمومی به‌وجود می‌آمد.

مسأله کار و معیشت - و در معنایی کلی‌تر بقا - در جوامع کهن دامدار و کشاورز نیازمند تلاش بی‌وقفه و شبانه‌روزی است.

 

[شاهدخت]

هنگام ترکیب دو کلمه که معنی واحدی را می‌رسانند
گاهی دو واژه در کنار هم یک مفهوم را می‌سازند؛ به عبارتی گاه برای القای وجوه مختلف وضعیت باید دو واژه را در کنار هم قرار داد. در بین این واژه‌های دو جزئیِ مرکب، از خط تیره استفاده می‌شود.

فیلم‌های علمی-تخیلی را بسیار دوست دارم.

در دوران دبیرستان مسئول واحد سمعی-بصری مدرسه بودم.

کودک چهار-پنج ساله به نظر می‌رسید.

 

[شاهدخت]

برای نگارش مکالمه دو نفر
دیگر کاربرد خط تیره یا خط فاصله در نوشتار، هنگام نگارش مکالمه بین دو نفر است؛ چنین کارکردی به ویژه در متونی چون نمایشنامه‌ها، فیلمنامه‌ها و داستان‌ها وجود دارد. برای پرهیز از نوشتن هر باره نام دو نفر، خط تیره به کار می‌رود.

- من باید بروم.
- من می‌دانم چرا رفتی.
- هم‌خانه‌ام آمده. زنگ در را زد. بعضی وقت‌ها ناغافل می‌آید.
- آن‌وقت نمی‌دانستم؛ اما حالا می‌دانم چرا رفتی.
- خداحافظ.
- تلفن می‌زنی؟
- شماره‌ها را حفظ نمی‌کنم. متأسفم. خداحافظ.
صدای بوق آمد. مرد همان‌طور به صدای بوق گوش کرد، ممتد و طولانی بود.

داستان خیابان‌های نیمه‌شب، حسین سناپور

 

[شاهدخت]

برای جدا کردن تعدادی عدد و یا کلمه
هر گاه بخواهیم تعدای عدد و یا کلمه را در کنار هم بیاوریم می‌توانیم از خط تیره برای جداسازی آن‌ها استفاده کنیم.

اعداد زوج را از میان اعداد زیر انتخاب کنید.

1 - 4 - 5 - 10 - 3 - 6 - 15 - 22 - 26 - 13 - 15 - 17 - 19 - 0

زمان بر سه نوع است:

گذشته - حال - آینده