طبیعت شناسی رود ارس

[حیفآ؛]

رود ارس، رودخانه‌ای نسبتاً پرآب و خروشان است که از منطقه آرپا چای در آناتولی ترکیه سرچشمه می‌گیرد.

این رودخانه از مرز ترکیه، نخجوان جلفا و ارمنستان گذشته و پس از گذر از مرز ایران و وارد جمهوری آذربایجان شده و به رودخانه کورا می‌ریزد.
رودخانه ارس در سال ۱۸۱۳ میلادی در پی عهدنامه گلستان به عنوان مرز ایران و روسیه انتخاب و تمامی مناطق شمال این رود از ایران جدا و به خاک روسیه افزوده شد.

بعدها ایران و اتحاد شوروی با هم سدی در ناحیه پلدشت به نام سد ارس بنا کردند. سد خداآفرین و سد قیزقعله‌سی به صورت مشترک با ارمنستان روی ارس احداث می‌شود.

رودخانه ارس از ارتفاعات مین ‌گول به ارتفاع ۳۱۵۲ متر در جنوب ارزروم در ترکیه سرچشمه می‌گیرد.

این روخانه پس از پیوستن به آرپاچای؛ مرز مشترک ایران و جمهوری ‌ارمنستان و جمهوری ‌آذربایجان را تا محلی به نام بهرام ‌تپه تشکیل می‌دهد و بعد از طی حدود ۱۰۰۷۲ کیلومتر مسافت به دریای خزر می‌ریزد.

حوضه آبریز ارس در کشورهای ایران، ترکیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان قرار دارد. وسعت آن تقربیاً ۱۰۳۲۰ کیلومتر مربع بوده و حدود ۳۹% (۳۹۰۰۰) کیلومتر مربع آن را اراضی ایران تشکیل می‌دهد.


در طوال مسیر طی شده آن تغییراتی مشاهده می‌شود، از جمله از سرچشمه تا جلفا مناطق صاف و کمی کوهستانی و از جلفا تا اصلاندوز کاملاً کوهستانی و صعب‌العبور بوده و عرض و عمق این رودخانه در مسیر حرکت متفاوت است.

 

[حیفآ؛]

رود ارس از مهمترین رودهای ایران است که علاوه بر جذابیت ویژه گردشگری و تأثیرات مثبت اکوسیستمی، قابلیت مهمی از نظر ماهی‌های قابل صید دارد.

 

[حیفآ؛]

ماهی‌های این رود حدود ده گونه می‌باشند که حدود ۶ نوع آنها نسبت به دیگر ماهی‌های بومی این رود بزرگتر و دارای مقاومت بیشتری نسبت به سایر ماهی‌ها هستند. به همین جهت صید این ماهی‌ها بین ورزشکاران و ماهیگیران از ارزش بالایی برخوردار است.

 

[حیفآ؛]

در بسـتر رودخانه ارس ۸۰۵ جزیره کوچک و بزرگ خالی از سکنه وجود دارد که به زبان محلی به آن «شام» می‌گویند. بر پایه قرارداد مرزی، ۴۲۷ جزیره به ایران و ۳۸۲ جزیره به شوروی و اکنون به جمهوری آذربایجان تعلق دارند. این جزیره‌ها تنها برای چرای حیوانات پیرامون رودخانه قابل استفاده‌اند. بیشتر این جزیره‌ها با نام‌های شماره‌گذاری شده نامیده می‌شود و برخی جزیره‌ها نیز دارای نام هستند از جمله: خُرامه، بویدوز، پیرواتلر، قره‌قباح و کثیری. چند جزیرهٔ نام‌برده دارای چراگاه‌های خوبی هستند.

 

[حیفآ؛]

جاذبه‌های گردشگری رود ارس کدامند؟
در اطراف رود ارس یکی از جذاب‌ترین آثار تاریخی قرار دارد؛ کلیسای استپانوس که از مهم‌ترین کلیساهای تاریخ ارامنه است. کلیسای استپانوس در فاصله ۳ کیلومتری جنوبی رودخانه ارس در محلی به نام «قزل وانک» به معنی صومعه سرخ قرار دارد.
ماهیگیری در رودخانه ارس
رود ارس از مهمترین رودهای ایران است که علاوه بر جذابیت ویژه گردشگری و تأثیرات مثبت اکوسیستمی، قابلیت مهمی از نظر ماهی‌های قابل صید دارد. ماهی‌های این رود حدود ده گونه می‌باشند که حدود 6 نوع آنها نسبت به دیگر ماهی‌های بومی این رود بزرگتر و دارای مقاومت بیشتری نسبت به سایر ماهی‌ها هستند. به همین جهت صید این ماهی‌ها بین ورزشکاران و ماهیگیران از ارزش بالایی برخوردار است.

رود ارس در تاریخ ایران
سال 1813 میلادی معاهده گلستان بین ایران و دولت روس امضا شد و رود ا رس طبق آن مرز بین ایران و روسیه شد و متاسفانه تمامی مناطق شمال رود ارس از ایران جدا و به خاک روسیه ضمیمه شد. سد ارس نیز بعدها با همکاری ایران و شوروی در ناحیه‌ای به نام پلدشت بنا شد. از جمله سدهای دیگر که روی ارس ساخته شد می‌توان به سد خداآفرین و سد قیز قالاسی اشاره کرد که با همکاری ارمنستان احداث شد، اشاره کرد. علاوه بر سدهای ساخته شده می توان به پل‌های بسیاری که روی رود ارس ساخته شده اشاره کرد که معروف‌ترین آنها در ایران به نام پل خداآفرین روی ارس و در قره داغ است. بر روی ارس تا کنون پنج پل ساخته شده‌است که عبارتند از: پل آهن جلفا، شوسه جلفا، پل پلدشت در شهرستان ماکو، پل خدا آفرین در قره داغ، پل نوردوز در مرز ارمنستان.

 

[حیفآ؛]

ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس بــوسه زن بر خاک آن وادی و مشکین کن نفس

"حافظ"