آموزشی ریشه تاریخی اصطلاحات

[؛)Lunika]

به نام خدا
نخست باید دانست که در زبان فارسی این رسم وجود دارد که مردم بسیاری از واژه‌ها را به صورت جفتی و دوتایی به کار می‌برند که واژه‌ی نخست آن را که معنی دار است مستعمل و واژه‌ی دوم را که با واژه‌ی نخست هم وزن و قافیه است ولی هیچ معنایی ندارد، مهمل می‌نامند. مانند: پول مول، بچه مچه، زغال مغال، ریزه میزه ، کوچولو موچولو و بسیار مانند این‌ها.

 

[؛)Lunika]

دیگر آن که زبان پارسی باستان در زمان هخامنشیان، زبان مردم پارس و زبان رسمی پادشاهان هخامنشی بوده‌است.
حمله اسکندر و تسلط یونانیان و مقدونیان سبب گردید که زبان پارسی باستان از میان برود و زبان یونانی تا سیصد سال در ایران رواج پیدا کند.

 

[؛)Lunika]

ادامه‌ی پارسی باستان، فارسی میانه بود که به شکل زبان‌های پهلوی اشکانی در زمان اشکانیان و پهلوی ساسانی در زمان ساسانیان دوباره در ایران رایج گردید و زبان فارسی دری به عنوان شاخه‌ای از زبان پهلوی ساسانی در دربار ساسانی رواج پیدا کرد. یعنی زبانی شد که پادشاهان ساسانی در دربار بدان سخن می گفتند و به همین علت نیز «دری» نامیده‌شد.

 

[؛)Lunika]

پس از شکست ساسانیان به دست اعراب، یزدگرد پادشاه ساسانی که هزاران تن درباری دیگر را نیز با خود همراه کرده‌بود، از تیسفون خارج شده و در مشرق به مرو رفت و بدین ترتیب مرو مرکز زبان فارسی گردید و سپس در سراسر خراسان رواج یافت و جای لهجه‌ها و زبان‌های محلی مانند خوارزمی، سغدی و هروی را نیز گرفت.

 

[؛)Lunika]

خراسانیان که نخستین کسانی بودند که از زیر نفوذ عرب خارج شده و اعلام استقلال کردند، زبان محلی خود را نیز که اکنون زبان دری بود زبان رسمی خود و سراسر ایران اعلام نمودند که همان زبانی است که ما امروز با آن سخن می‌گوییم.

 

[؛)Lunika]

سلسله‌هایی مانند طاهریان، صفاریان و سامانیان که همگی از خراسان و ماوراالنهر برخاسته‌بودند به رواج زبان دری ، یعنی فارسی امروز بسیار یاری رساندند و در ترویج آن کوشیدند.

 

[؛)Lunika]

لیکن همان‌گونه که گفته‌شد این زبان تنها در منطقه‌ی خراسان و ماوراالنهر رواج داشت و تا قرن هشتم هجری سایر مردم ایران با آن آشنایی نداشتند و اگر کسی غیر خراسانی آن را می‌دانست، بدان افتخار می‌کرد. ناصر خسرو در سده‌ی پنجم هجری با سرافرازی و افتخار می‌گوید:
من آنم که در پای خوکان نریزم / مرین قیمتی دُر نظم دری را
و حافظ شیرازی به دانستن زبان دری می‌بالد و می‌گوید:
ز شعر دل‌کش حافظ کسی بود آگاه / که لطف طبع و سخن گفتن دری داند

 

[؛)Lunika]

بدین ترتیب به مدت پانصد سال تا قرن هشتم هجری، زبان دری به جز برای مردم خراسان و ماوراالنهر برای ایرانیان دیگر مفهوم نبود و کسی آن را درک نمی‌کرد و از این رو مردم مناطق دیگر ایران هنگامی که زبان دری را از زبان کسی در میان خود می‌شنیدند، چون آن را نمی‌فهمیدند به رسم زبان فارسی و با استفاده از مهمل «وری» می‌گفتند: فلانی دری وری می‌گوید که منظورشان این بود که : به زبانی حرف می‌زند که نامفهوم و مهجور است.

 

[؛)Lunika]

این عبارت امروز به هیچ روی دیگر مصداقی ندارد و زبان دری نه تنها زبان رسمی و ملی همه‌ی ایرانیان، بلکه به یکی از گران بهاترین سرمایه‌های معنوی جهان تبدیل گردیده‌است و گام‌به‌گام می‌رود تا به مرحله‌ای از تحول و تکامل برسد که نمونه‌ای برای آن نتوان شناخت.

 

[؛)Lunika]

دست شستن از کاری
این اصطلاح که به معنی کناره‌گیری کردن از کاری، استعفا دادن و از خود سلب مسئولیت کردن است، اصطلاحی فارسی نیست و از تاریخ مسیحیت و ماجرای به صلیب کشاندن مسیح وارد زبان‌های جهان، از جمله زبان فارسی شده‌است.