آموزشی ریشه تاریخی اصطلاحات

[؛)Lunika]

دست و پای کسی را توی پوست گردو گذاشتن،
هنگامی که شخص زودباوری را به انجام کاری تشویق کنند و او بدون دوراندیشی و بررسی به آن اقدام کند و بدین ترتیب در بن بستی گرفتار آید، درباره‌ی او می‌گویند که: «دست و پایش را در پوست گردو گذاشتند» یعنی کاری دستش داده‌اند که نمی‌داند چه بکند.

 

[؛)Lunika]

ضرب‌المثل «دست و پای کسی را در پوست گردو گذاشتن» پیش از پیدایش آن، درباره‌ی انسان نبوده و کاربردی برای او نداشته‌است، بلکه به جای واژه‌ی کسی در این اصطلاح، واژه‌ی گربه قرار داشته‌است. یعنی این دست و پای گربه بوده‌است که توسط افرادی بی‌انصاف و حیوان‌آزار در پوست گردو نهاده می‌شده‌است. گربه حیوانی اهلی و ملوس و قشنگ و پاکیزه است و به شرط آن که آزارش ندهند دوست دارد با کودکان بازی کند.

 

[؛)Lunika]

در کشورهای غربی، گربه را پرورش می‌دهند و جایشان نه در کوچه و خیابان، بلکه در میان مردم است و تقریباً خانه‌ای نیست که در آن گربه‌ای وجود نداشته باشد. در کشورهای آفریقایی و آسیایی، از جمله در ایران، به جز تعدادی که در خانه‌ها به صورت اهلی زندگی می‌کنند، مابقی گربه‌ها به صورت نیمه‌وحشی روی دیوارها و پشت بام‌ها رفت‌وآمد می‌کنند و با شکار موش و کبوتر و گنجشک و خوردن از زباله‌های مردم زندگی می‌کنند.

 

[؛)Lunika]

این گربه‌ها در دزدی و ربودن خوردنی‌های مردم ورزیده هستند و می‌توانند از هر روزنه و سوراخی بگذرند و چون صدای پایشان را کسی نمی‌شنود، هرگاه فرصتی دست بدهد از در و پنجره‌های باز و نیمه‌باز خانه‌های مردم وارد شده و در آشپزخانه مرغ بریان و گوشت خام یا سرخ کرده را می‌ربایند و به سرعت از همان راهی که آمده‌اند بیرون می‌روند.

 

[؛)Lunika]

این گربه با این حال، روزگاری پیدا می‌کرد که نه تنها دزدی از یادش می‌رفت، بلکه چون کسی هم چیزی به او نمی‌داد از شدت درد و گرسنگی تلف می‌شد. این روش و ابتکار نابخردانه نسیت به این حیوان ملوس و پاکیزه گرچه در نهایت بی‌انصافی بوده‌است، رفته‌رفته شکل ضرب‌المثل یافته و اکنون در مواردی که کسی با تنگی و مشکلی رو‌به‌رو شود که «نه راه پیش داشته باشد و نه راه پس» در باره‌ی او به کار برده می‌شود.

 

[؛)Lunika]

دنبال نخود سیاه فرستادن
هر گاه می‌خواهند به بهانه‌ای کسی را از سر باز کنند و به جایی بفرستند که به این زودی‌ها بر نگردد از این ضرب‌المثل بهره می‌گیرند.

 

[؛)Lunika]

نخود از دانه‌های روغنی است که چند نوع از آن در ایران و بهترین آن در قزوین عمل می‌آید و دارای انواع گوناگونی است. این انواع عبارتند از: «نخود علوفه‌ای» که دانه‌های آن گرد و رنگ آن زرد یا سبز است، «نخود الوند» که دانه‌های آن گوشه‌دار و رنگ آن سبز یا قهوه‌ای است. «نخود فرنگی» که ریشه‌ی آن دوای ضد کرم است و سرانجام «نخود سیاه» که فقط برای تهیه‌ی لپه کاشته می‌شود.

 

[؛)Lunika]

یعنی همه‌ی انواع نخود به همان صورتی که درو می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرند و تغییر شکلی نمی‌دهند، مگر نخود سیاه که هیچ گاه به همان صورت برای فروش به بازار نمی‌آید و چون به عمل آمد نخست آن را در آب می‌ریزند تا خیس بخورد و به صورت «لپه» دربیاید و سپس به عنوان لپه به بازار آورده و می‌فروشند.

 

[؛)Lunika]

از این رو در گذشته چون در هیچ دکان بقالی و فروشگاهی نخود سیاه پیدا نمی‌شد، هیچ ک.س هم دنبال نخود سیاه نمی‌رفت و در اصطلاح اگر کسی را به دنبال نخود سیاه می‌فرستادند، در واقع او را به دنبال چیزی فرستاده‌بودند که در هیچ دکان و فروشگاهی پیدا نمی‌شد و به همین دلیل از معنی مجازی آن این طور فهمیده می‌شد که می‌خواسته‌اند او را از سر خود باز کنند و از خود برانند تا از حقیقت موضوعی آگاه نشود.

 

[؛)Lunika]

دو قورت و نیمش هم باقی است
این عبارت مثلی را هنگامی برای کسی به کار می‌برند که وی با وجود تقصیر و خطایی که از او سر زده‌است نه تنها اظهار شرمندگی نمی‌کند، بلکه انتظار نوازش و ناز شست هم دارد.