آموزشی عنصر زمان در داستان

[Tara Motlagh]

برخی از داستان نویسان سعی در جا به جایی صحنه های داستانی داشته اند و دارند. آنها در توصیف حوادث داستانی، ترتیب و توالی زمانی را نادیده گرفته، حوادث را به شكلی نامرتب در پس یكدیگر قرار می دهند. در این حالت نیز داستان از توالی زمانی و نظم خاصی برخوردار است. فقط كنشها به ترتیب ارائه نشده اند.

 

[Tara Motlagh]

خواننده اینگونه داستانها می بایست چون بازی معماگونه ای حوادث نامرتبط به هم را در ذهن جا به جا كند، و ترتیب و توالی زمانی آنها را به دست آورد. برخی از خوانندگان این قبیل آثار، تمام كوششان در كشف رابطه بین حوادث، و اصولا درك كنشها، و وقایع داستانی صرف می شود، و تا آن جا پیش می روند كه از درك مباحث مهم و اساسی باز می مانند. لاجرم یا باید داستان را دوباره بخوانند یا اینكه مطالب گنگ، و نامفهوم را در ذهن حلاجی كنند، و به نتایجی شخصی دست یابند.

 

[Tara Motlagh]

برخی از داستان نویسان سعی در پنهان سازی عنصر زمان در داستان‌هایشان داشتند. به طور مثال مارسل پروست، امیلی برونته، فالكنر، ویرجینیا وولف … احساس نامطلوبی نسبت به این قضیه داشتند، و از این عنصر به شیوه خاص بهره برده اند. آنها چون نمی توانستند منكر زمان در داستان بشوند، لاجرم درصدد دگرگونی بنیادین در این زمینه شدند.

 

[Tara Motlagh]

در بسیاری از داستانها، نوعی ناهمگونی و بی نظمی به چشم می خورد. بسیاری از هنرمندان معاصر تجدد و هنر برجسته معاصر را در برهم زدن توازن و تقارن می دانند. برخی از نویسندگان معاصر نیز در این وادی عمل كرده و با برهم زدن زمان و توصیف مطالب و صحنه های نامفهوم و نامرتبط سعی در خلق آثار به اصطلاح برجسته می كنند.

 

[Tara Motlagh]

متأسفانه موج این حركت نامیمون در ایران (با یك پیشینه داستان نویسی كه بر هیچ منطق و اصولی استوار نیست) به وجود آمده است. این افراد بدون كوچكترین دلیلی صرفا با پشت هم قرار دادن صحنه های بی ربط، سعی در ارائه آثار –به زعم خود- فوق مدرن می كنند. غافل از اینكه خودشان نیز دلیل چنین امری را نمی دانند، و اگر از آنها پرسیده شود كه به چه دلیل چنین صحنه و یا گفتگویی را در داستان گنجانیده اند، قادر به پاسخگویی نیستند.

 

[Tara Motlagh]

اگر نویسنده ای قصد داشته باشد ترتیب و توالی زمانی حوادث را برهم زند باید با دلیل و در قالب طرحی منسجم، حوادث نامرتب نه نامرتبط را در كنار هم بچیند. چنین تحولی، در عرصه ادبیات با روی كار آمدن جریان مدرنیته، و بعد از آن پست مدرنیسم به وجود آمد، و تب آن بسیاری از كشورهای جهان را گرفت.

 

[Tara Motlagh]

برخی از نویسندگان راحت طلب برای سهولت كار و مخفی كردن ضعف های عدیده خویش در امر داستان نویسی، خود را در مسیر این جریان انداخته، و سعی در مخدوش كردن طرح، و زمان داستان داشته اند و دارند. روش اشتباه این دسته از نویسندگان، با سبك و سیاق نویسندگانی چون، مارسل پروست و یا ویرجینیا وولف كاملا متفاوت است.

 

[Tara Motlagh]

مارسل پروست برای برهم زدن زمان داستانش، دلیل منطقی دارد. او قصد دارد تا زمان را به عنوان درونمایه و بن مایه اصلی كار خود در نظر گیرد، و اسكلت بندی داستانش را بر روی آن استوار گرداند. معمولا در آثاری از این دست، دیگر عنصر زیباشناختی كم رنگ تر جلوه گر می شود.

 

[Tara Motlagh]

نویسندگان معاصر معمولا شیوه های ذیل را در درون طرح داستانشان در نظر می‌گیرند و بدین طریق ترتیب و توالی منطقی حوادث را برهم می‌زنند:
۱) جا به جایی صحنه ها و حوادث
۲) بازگشت به عقب (فلش‌بک)
۳) جریان سیال ذهن

 

[Tara Motlagh]

در نوع اول، همانگونه كه در بالا ذكر شد، نویسنده صرفا ترتیب و توالی به وقوع پیوستن حوادث را برهم می زند. دسته ای از منتقدین به طنز می گویند، برخی از نویسندگان معاصر ابتدا داستانشان را كامل می نویسند. بعد قیچی برداشته و صحنه ها را از هم جدا می كنند و به شكل نامرتبی در كنار هم قرار می دهند.