آموزشی عنصر زمان در داستان

[Tara Motlagh]

در حالت دوم، خواننده از حوادث كلیدی گذشته از طریق یادآوری شخصیت ها مطلع می گردد. این شیوه بسیار مورد بهره برداری قرار می گیرد. در بازگشت به عقب، نویسنده گاه از طریق ذهن شخصیت داستان عمل می كند، و گاه با یك برش سریع، زمان حال را به گذشته مبدل می سازد، و بعد احتمالا دوباره به زمان حال باز می گردد.

 

[Tara Motlagh]

اصولا بازگشت به گذشته، می تواند یكی از راه حل های طرح مسائل و مشكلات پیچیده ذهنی و روانی افراد باشد. از این طریق می توان جنبه های مختلف ذهنی اشخاص داستان را طرح كرد.

 

[Tara Motlagh]

متخصصین می گویند افرادی كه پیوسته با گذشته خود زندگی می كنند و حوادث حال را در قالب حوادث گذشته ارزیابی می كنند به تدریج دچار اختلالات روانی می شوند. مارسل پروست نیز با گذشته خود زندگی می كرد و تداوم تفكر بسیار در این ارتباط باعث شد تا دچار ترس، ناامیدی و افسردگی روحی گردد.

 

[Tara Motlagh]

جریان سیال ذهن، شیوه روایتی دیگری است كه در بطن بسیاری از داستانها گنجانده شده است. در این شگرد روایتی، نویسنده حوادث نامرتب را در كنار هم نمی چیند، بلكه ذهن شخصیت داستانی را ظاهرا آزاد می گذارد تا به هر كجا كه می خواهد برود. خواننده در طی مطالعه داستان، با جریان فعالیت آزاد، و بدون كنترل ذهن شخصیت های داستانی مواجه می شود.

 

[Tara Motlagh]

برخی از نویسندگان پیرو مدرنیته بر این باور بودند كه این شیوه می تواند بر عنصر زمان غلبه كند، و حضورش را در داستان كم رنگ سازد. استفاده بجا از سازه های داستانی و توجه به روابط علی در داستانها مهمترین مسئله ای است كه این دسته از نویسندگان باید مدنظر داشته باشند.

 

[Tara Motlagh]

به نظر می رسد نویسندگانی چون جیمز جویس، ویرجینیا وولف و… كه نسبت به سایرین در این راه موفق تر بودند، به هیچ وجه قالب اصلی داستان را فدای ضمیر ناخودآگاه آزاد نكردند. در آثار این افراد تصاویر داستانی ظاهرا به هم مرتبط نبوده، بیانگر ذهن رها شده شخصیت های داستانی هستند. در صورتی كه چنین نیست. تمامی حوادث و كنشها به نوعی به یكدیگر مرتبط هستند. در چنین شیوه ای ظاهرا ذهن افراد داستان آزاد است.

 

[Tara Motlagh]

در حالی كه نویسنده هوشیارانه طرحی منسجم و قوی را در ذهن می پروراند و صرف وجود صحنه های ناهمگون دلیل بر این نیست كه تمامی موارد یاد شده برگرفته از ذهن خود نویسنده است. چنین شیوه ای نیز در ایران به غلط مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از ضمیر ناخودآگاه رها شده باید بر پایه اصول و چاره جویی در داستان آورده شود، و بی دلیل نمی توان حوادثی را كه هیچ ربطی به هم ندارند را در كنار یكدیگر قرار داد.

 

[Tara Motlagh]

لازم به تذكر است كه برخی از منتقدین، عنوان رمان های زمانی را برای اینگونه داستانها برگزیده اند. دلیل انتخاب چنین نامی صرفا به خاطر جایگاه مهم و حیاتی عنصر زمان در این قبیل داستانهاست. افرادی چون مارسل پروست (در جستجوی زمان از دست رفته) بر آن بودند تا زمان حال و گذشته را به هم پیوند دهند.

 

[Tara Motlagh]

آنها از جریان سیال ذهن بهره بردند تا زمان گذشته را زنده كرده، به زمان حال انتقال دهند.
در هر حال نویسندگان هر شیوه ای را كه برای توصیف داستانشان در نظر بگیرند نمی توانند منكر عنصر زمان باشند، و همچنین، قادر نخواهند بود بدون طراحی طرحی منسجم و اصولی چنین شیوه هایی را به كار گیرند.

 

[Tara Motlagh]

به عبارت ساده تر، استفاده از این شیوه خاص تنها از طریق پی ریزی طرحی منسجم میسر است، و هیچ گاه ذهن نظام گسیخته انسان قادر به خلق آثار مدون و ارزشمند نیست. بنابراین، داستان نویسان در هر صورت به عنصر زمان می بایست وفادار باشند.