بیوگرافی غلام‌رضا تختی

[ادوارد کلاه به سر]

غلامرضا تختی از سال ۱۳۴۲ بارها به ساواک احضار شد. اطرافیان شاه با ناکامی از نزدیک کردن او به دربار و حکومت، فشارها را بر تختی افزایش دادند. حتی در مواردی تختی از ورود به ورزشگاه‌ها منع می‌شد. او پس از دوری دوساله از رقابت‌های ورزشی برای چهارمین‌بار در بازی‌های المپیک شرکت کرد و برای نخستین بار در این بازی‌ها مدالی کسب نکرد. میرزایی با استناد به اسناد به جا مانده بیان می‌کند که گویا حکومت میل داشت تختی بدون تمرین و آمادگی جسمی و روحی در میدان حاضر شود و با شکست‌خوردن، محبوبیت‌اش در میان مردم را از دست بدهد. از سوی دیگر مردم نیز خواهان شرکت او در مسابقات جهانی بودند.[۳۵] تختی در سال ۱۳۴۵ دوباره در بازی‌های جهانی شرکت کرد و بار دیگر دست خالی به ایران بازگشت.

 

[ادوارد کلاه به سر]

فرضیهٔ قتل توسط ساواکویرایش

هفته‌نامه طنز و کاریکاتور «توفیق» در آن زمان با اشاره به مرگ تختی نوشت: «تختی خودکشی شد!»[۳۶]

جلال آل‌احمد که سهم بسیاری در شکل‌گیری سوظن به ساواک در قتل تختی دارد، همان روز اول دربارهٔ مرگ تختی نوشت: «از آن همه جماعت هیچ‌ک.س، حتی برای یک لحظه، به احتمال خودکشی فکر نمی‌کرد. آخر جهان پهلوان باشی و در بودن خودت جبران کرده باشی نبودن‌های فردی و اجتماعی دیگران را و آن وقت خودکشی کنی؟»[۳۶][۳۷]

 

[ادوارد کلاه به سر]

در فروردین ۱۳۹۸، علیرضا زاکانی نمایندهٔ پیشین مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، خودکشی تختی را شایعه خواند و گفت تختی را به «شهادت» رسانده‌اند. وی گفت: «من شنیدم که عزیزی این‌جا گفته‌ بود که مرحوم تختی خودکشی کرده‌است. من از پدرم که هم از نزدیک مرحوم تختی را می‌شناختند و هم در مراسم تشییع و در غسال‌خانه می‌گفت که او را شهید کردند. پدرم پس از انقلاب نزدیک به سه دهه مسئول برگزارکنندهٔ مراسم مرحوم تختی بود. من این را از پدرم می‌گویم که در این حرکت بوده‌است.»[۳۹]

 

[ادوارد کلاه به سر]

مدافعان فرضیهٔ خودکشیویرایش

به گفتهٔ پرویز عرب از دوستان تختی در گفتگوی تفصیلی با ایسنا، وی خودکشی کرده‌است: «قرص آسپرین و مواد را با هم مخلوط کرده بود و پس از ریختن در لیوان آب، آن را خورده بود. فجوری، رئیس پزشک قانونی وقت پس از معاینه تختی گفته بود بازوی راست تختی کبود بوده که دلیل آن هم این بود که او هنگام جان دادن با دندان بازوی خود را گاز گرفته بود.»[۴۰]

پس از درگذشت تختی، جبهه ملی در بیانیه‌ای مرگ وی را خودکشیاعلام کرد.[۱۰][۴۱][۴۲] جمشید مشایخی از دوستان تختی در اسفند ۱۳۹۷ در یک گفتگوی تلویزیونی با شبکه تهران، علت مرگ تختی را با توجه به شناختی که از وی داشت، خودکشی به دلیل اختلافات خانوادگی اعلام کرد.[۴۳] بعد از گفته‌های جمشید مشایخی، خسرو معتضد نیز در برنامه‌ای تلویزیونی در همین رابطه، حاضر شد و بر گفتهٔ مشایخی صحه گذاشت و به‌طور تلویحی کار جلال آل‌احمد را در دامن زدن به این شایعه که تختی را عوامل شاهپور غلامرضا پهلوی کشته‌اند، نکوهید. همچنین معتضد گفت که آل احمد دربارهٔ مرگ صمد بهرنگی نیز با چنین رویکردی به شایعات دامن زده‌است.

 

[ادوارد کلاه به سر]

در اسفند ۱۳۹۷ بابک تختی، تنها فرزند غلامرضا تختی، تأیید کرد پدرش کشته نشده بلکه خودکشی کرده و مدعی شد بحث پیرامون شهیدسازی تختی را جلال آل‌احمد، آغاز کرده‌است. فرزند تختی دربارهٔ مرگ پدرش و حواشی آن در بحبوحهٔ انقلاب ۵۷ گفته‌است: «تختی را نکشتند. من تصور می‌کنم تختی رفته بود هتل به این امید که شاید یکی سراغش بیاید و نجاتش بدهد. وگرنه می‌توانست برود باغ خودش. تختی آگاهانه دست به این انتخاب زد. نمی‌توانست پیش‌بینی کند که ۱۱ سال بعد انقلاب خواهد شد و آقای ساعد (مدیر هتل) دچار گرفتاری می‌شود وگرنه در هتل این کار را نمی‌کرد.» وی همچنین به دفاع از حیثیت مادر خودش پرداخت و شایعات را «اغراق‌آمیز» دانست.[۴۴]

 

[ادوارد کلاه به سر]

واکنش‌هاویرایش

در آن زمان خبر مرگ تختی از رادیو، روزنامه و تلویزیون اعلام شد و مردم دهان به دهان خبر درگذشت جهان پهلوان را به هم رساندند. هنوز چند دقیقه‌ای از پیدا شدن پیکر تختی نگذشته بود که سراسر تهران از این فاجعه آگاه شد و مردم در غم و عزاداری فرو رفتند. خبر سراسر شهرها را فراگرفت و به فاصله دو ساعت هزاران نفر از مردم کوچه و بازار دسته دسته بسوی پزشکی قانونی به حرکت درآمدند. دختران و پسران مدارس و دانشجویان کلاس‌ها را تعطیل کردند و به طرف دادگستری حرکت کردند. دانشجویان در خیابانها شعار می‌دادند و حتی خواستار مجازات مسببین یا قاتلین احتمالی تختی بودند.[۴۵]

کیهان ورزشی که در آن روزها تنها نشریه ورزشی ایران بود، در واکنش به مرگ تختی تیتر زد: «دلِ شیر، خون شده بود».[۲۸]

با انتشار خبر مرگ غلامرضا تختی، هفت تن در شهرهای مختلف ایران خود را کشتند که از همه فجیع‌تر، قصابی در کرمانشاه بود که خود را به قناره آویخت. وی قبل از مرگ یادداشت بزرگی بر شیشه مغازه‌اش چسبانده بود که «جهان بی جهان‌پهلوان ماندنی نیست».[۴۶]

 

[ادوارد کلاه به سر]

رکوردهاویرایش

تختی اولین کشتی‌گیر ایرانی است که موفق شد در سه وزن مختلف صاحب مدال‌های جهانی و المپیک شود: جهانی ۱۹۵۱ و المپیک ۱۹۵۲ (در ۷۹ کیلوگرم)، المپیک‌های ۱۹۵۶، ۱۹۶۰، جهانی تهران و یوکوهاما (در ۸۷ کیلو) و جهانی تولیدو ۱۹۶۲ در ۹۷ کیلو.

تختی نخستین ورزشکار ایرانی بود که در سه المپیک مدال گرفت؛ دست‌آوردی که پس از او تنها محمد نصیری و هادی ساعیبه دست آورده‌اند.

تختی با ۷ مدال در رقابت‌های المپیک و قهرمانی جهان رکورددار کسب بیشترین مدال جهانی در میان کشتی‌گیران ایرانی است.

تختی اولین ورزش‌کار ایرانی بود که در ۴ المپیک شرکت کرد.امیررضا خادم (از ۱۹۸۸ سئول تا ۲۰۰۰ سیدنی) تنها ورزشکار دیگر ایرانی‌ست که رکورد شرکت در ۴ المپیک را دارد.

 

[ادوارد کلاه به سر]

مسابقات ورزشیویرایش

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، با اصرار مهدی بازرگان و تصمیم حسین شاه‌حسینی رئیس وقت سازمان تربیت بدنی، «جام آریامهر» را برای پاسداشت غلامرضا تختی به «جام تختی» تغییر دادند و از سال ۱۳۵۸ که اکثر مسابقات ورزشی تعطیل شده بودند، شروع به برگزاری کرد. این رقابت همواره مهم‌ترین تورنمنت بین‌المللی کشتی سالیانه در ایران بوده است و کشتی‌گیران و تیم‌هایی از سراسر ایران و جهان در آن حضور یافته‌اند. برخی دوره‌های این مسابقات در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ با تصمیم مدیران فدراسیون و یا سازمان ورزش برگزار نشد و آن را به «جام ۲۲ بهمن» تغییر نام دادند اما از سال ۱۳۶۹ به بعد با نام جام تختی تا اکنون درحال برگزاری است.[۴۷][۴۸]

 

[ادوارد کلاه به سر]

ترانه‌هاویرایش

ترانهٔ جهان‌پهلوان سروده شهرام دانش و آهنگی از بابک بیات با صدای عارف، به بابک تختی تقدیم شده است.

ترانه غم دل تیتراژ فیلم غلامرضا تختی شعر از رهی معیری و آهنگی از مرتضی محجوبی با صدای محمد معتمدی

اشعارویرایش

قصیدهٔ جهان‌پهلوان سروده سیاوش کسرائی، شاعر نامدار ایرانی[۳]

شعر گفتگو با تختی[۴۹] سروده سیمین بهبهانی برای غلامرضا تختی[۵۰]

چکامهٔ مرگ جهان‌پهلوان سروده ادیب برومند[۵۱]

قصیدهٔ بابکم سرودهٔ مهدی سهیلی (که خطاب «تختی» در مقام پدر به تنها فرزند خود «بابک» سراییده شده).[۵۲]

خوان هشتم سرودهٔ مهدی اخوان ثالث، شاعر نامدار معاصر ایرانی[۵۲]

 

[ادوارد کلاه به سر]

کتاب‌هاویرایش

اشک قهرمان، سرگذشت غلامرضا تختی، انتشارات پیروز، ۱۳۴۳[۵۳]

در جستجوی پدر نوشتهٔ بابک تختی (تنها فرزند غلامرضا تختی)، ۱۳۸۱

تختی یکبار برای همیشه، به تألیف علی رحمانی، ۱۳۹۷[۵۴]

زندگی و مرگ جهان پهلوان تختی در آینه اسناد اثر عباس فاطمی‌نویسی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۷

حماسهٔ جهان‌پهلوان نوشتهٔ محمدعلی سفری، انتشارات نارمک، ۱۳۷۶[۵۵]

تختی، تألیف حبیبه جعفریان، انتشارات سروش، ۱۳۸۱[۵۶]

غلامرضا؛ زندگینامه و خاطراتی از جهان پهلوان غلام‌رضا تختی، تألیف گروه فرهنگی شهید ابراهیم هادی، ۱۳۹۵[۵۷]

اخلاق پهلوانی: فرازهایی از زندگی جهان پهلوان تختی، تألیف مصطفی مشایخی، نشر مهرخویان قم، ۱۳۸۲[۵۸]

پهلوان زندگی، پهلوان جهان، تألیف سید نصرالله سجادی و کیوان مرادیان، انتشارات فدراسیون بین‌المللی ورزش‌های زورخانه‌ای، دی ۱۳۸۶

یکصد پرتره از سیمای پهلوان تختی، آثار طراحی، نقاشی و گرافیک بهزاد شیشه‌گران (به دو زبان فارسی و انگلیسی)، ۱۳۷۷[۵۹]