آموزشی فن بیان

[شاهدخت]

برای شروع چه باید بکنیم؟

بیایید آموزش را شروع کنیم.

بیان به عبارتی یعنی همان حرف زدن ، یا مونولوگ گفتن ، یا حتی آواز خواندن؛ ما در همه اینها از زبان خود استفاده میکنیم.

اما برای شروع آموزش از زبان خود شروع نمیکنیم بلکه از گوش های خود آغاز میکنیم.

گوش دادن

گوش دادن اولین گام در آموزش فنون و مهارت های بیان است.

تک تک مهارت ها را قبل از اینکه به کار ببرید باید شنیده باشید.

بهتر است به صدای افرادی که این فنون و مهارت ها را در بیان خود به کار میبرند گوش کنید.

بازیگران خوب، گویندگان خوب، خوانندگان خوب، سخنرانان خوب، همه جزو کسانی هستند که میتوانید با گوش دادن به صدای آن ها چیزهای زیادی بیاموزید.

حتی کسانی که هنگام محاوره خوب صحبت میکنند هم میتوانند آموزگار خوبی برای شما باشند.

 

[شاهدخت]

باید بعد از این روی صداها حساس تر باشید.

صداهایی که میشنوید را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید.

چه چیز را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم؟

وقتی میگوییم به صدا ها خوب گوش دهید و آنها را تجزیه و تحلیل کنید لازم است تا بدانید چه چیز را در صدای افراد باید تجزیه و تحلیل کنید.

فرض کنید که دارید به صدای یک گوینده خوب رادیو یا تلویزیون گوش میدهید.

تنها چیزی که متوجه میشوید این است که خیلی خوب صحبت میکند اما نمیدانید چطور اینکار را میکند.

در واقع او دارد فنون یا تکنیک هایی را در بیان خود به کار میگیرد که صدایش اینچنین زیبا به گوش میرسد.

این فنون و تکنیک ها دقیقا همان چیزهایی هستند که به هنگام گوش دادن به صداها باید مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید.

فنون و مهارت ها را بیاموزید

بهتر است برای شروع با مهارت ها و تکنیک های فن بیان آشنا شوید تا هنگام گوش دادن به صداها بدانید دقیقا باید به چه چیزهایی دقت کنید.

این تکنیک ها به صورت جداگانه به شما معرفی میشوند، اما در عمل همه با هم یک چیز را میسازند و آن بیان شما است.

 

[شاهدخت]

این فنون چه هستند؟

به طور خلاصه این تکنیک ها عبارتند از:

فنون تنفسی
طنین
فنون مربوط به ریتم یا سرعت
ملودی یا آهنگ
تاکید یا آکسان
لحن
وضوح کلام
برد صدا
احساس تخیل

ممکن است دسته بندی های مختلفی از فنون بیان مطرح شوند اما همه به یک نتیجه یعنی بیان خوب منتهی میشوند.

تک تک عوامل بالا باید توامان در یک بیان خوب رعایت شوند.

به هر میزان که از هرکدام از عوامل بالا درست استفاده نشود به همان میزان از کیفیت بیان شما کاسته خواهد شد.

هنرجوی فن بیان ابتدا باید تک تک عوامل بالا را جداگانه تمرین کند و در هرکدام به سطح مهارت قابل قبول برسد.

سپس با ترکیب عوامل فوق، فن بیان خود را کامل کند.

ما ابتدا تک تک تکنیک هایی که در بالا گفته شد را به شما معرفی میکنیم و هر کدام را نیز در صفحه مربوط به خود با تمرینات مخصوصشان برایتان می آوریم.

 

[شاهدخت]

تنفس دیافراگمی
اولین مهارتی که هر هنرجوی فن بیان باید بیاموزد مهارت تنفسی است.

این مورد برای افراد تازه کار کمی عجیب به نظر میرسد. تنفس چه ربطی به بیان دارد؟

برای همین لازم است تا اهمیت تنفس را در فن بیان برایتان بازگو کنیم.

تمام صداهایی که افراد برای ادای کلمات از خود خارج میکنند به هنگام عمل بازدم صورت میگیرد.

در هنگام دم نمیتوان صدایی تولید کرد و اگر بشود، آن صدا قابل استفاده برای بیان کلمات نیست.

ما فقط به هنگام بازدم میتوانیم صحبت کنیم چرا که در اصل هوای بازدم ما است که صدا را تولید میکند.

ما هنگام بیرون دادن نفس میتوانیم این هوای خروجی را به صدا تبدیل کنیم. چگونه؟

هوای بازدم ما هنگام خروج از بدن با تارهای صوتی برخورد میکند و آنها را به ارتعاش در می آورد.

لرزش تارهای صوتی مانند لرزش تارهای سه تار تولید صدا میکند با این تفاوت که دست ما این تارها را به صدا در نمی آورد بلکه نفس ما است که این کار را میکند.

باید نفس خود را به قدری تقویت کنیم که برای نواختن تارهای صوتی مان از قدرت کافی برخوردار باشد.

گاهی لازم است تا تارهای صوتی با قدرت به لرزش درآیند(صدای بلند) ، گاهی نیز برعکس درصدای آهسته باید هوا به آهستگی به تارها برخورد کند ، در هر صورت لازم است تا تنفس خود را برای کنترل صدای خود تربیت کنیم.

 

[شاهدخت]

چرا تنفس دیافراگمی؟

تنفس دیافراگمی بهترین شیوه برای نفس گیری و کنترل تنفس است.

در گویندگی، خوانندگی، بازیگری و هر فعالیتی که با فن بیان سر و کار دارد از تنفس دیافراگمی استفاده میشود.

تنفس دیافراگمی این امکان را برای فرد فراهم می آورد که میزان نفس خود را افزایش دهد.

شخصی که از تنفس دیافراگمی استفاده میکند بیش از 2 برابر شخصی که تنفسش معمول است، نفس دارد!

او از همین نفس بیشتر میتواند برای تولید صدای بیشتر و پرقدرت تر استفاده کند.

در بدن شما ظرفیت های تنفسی زیادی وجود دارد که از آنها استفاده نمیکنید.

تنفس دیافراگمی به شما کمک میکند تا از تمام ظرفیت های تنفسی موجود در بدن خود استفاده کنید.

بنابراین هر هنرجوی فن بیان لازم است تا با انجام تمرین، مهارت تنفس دیافراگمی خود را افزایش دهد.

 

[شاهدخت]

صداسازی

گفتیم که هوای بازدم در اثر برخورد به تارهای صوتی آنها را مرتعش و به صدا در می آورد.

اما صدایی که در اثر برخورد هوا به تارهای صوتی ایجاد میشود یک صدای خام است.

لازم است تا این صدا در ادامه مسیر خود ساخته و پرداخته شود.

صدای گویندگان یا خوانندگان خوب دارای زنگ به خصوصی است که به آن طنین گفته میشود.

 

[شاهدخت]

طنین

طنین در لغت به معنای پژواک یا انعکاس صدا است.

به طور معمول در بدن انسان فضاهایی وجود دارند که صدا بعد از تولید میتواند در آن فضاها بپیچد و تشدید شود.

یک هنرجوی فن بیان باید به خوبی این فضاها را شناخته و از آنها برای ایجاد طنین در صدای خود استفاده کند.

این فضاها عبارتند از:

فضای جمجمه
پیشانی
سینوس ها
بینی
گونه ها

صدا بعد از خروج از حنجره در این فضاها منعکس یا به اصطلاح طنین انداز میشود.

در این حالت صدا پرقدرت تر و خوش آهنگ تر به گوش میرسد.

صدای پرطنین صدای داری نفوذ و تاثیر بیشتری است.

همه هنرجویان باید با انجام تمرینات مربوطه، طنین صدای خود را پرورش دهند.

 

[شاهدخت]

وضوح کلام

بعد از اینکه صدایی پرقدرت و پر طنین ایجاد کردیم حالا نوبت به ادای حروف و کلمات میرسد.

باید کلمات و تک تک حروف آن به وضوح تلفظ بشوند.

در ادای حروف و کلمات و جملات اندام های دیگری مثل فک ، لب ها و زبان درگیر میشوند.

عملکرد اندام های فوق روی وضوح کلام ما تاثیر مستقیم میگذارد.

برای مثال اگر فک ها به اندازه کافی باز نشوند و با دهان نیمه باز بخواهیم کلمات را ادا کنیم مجبوریم حروفی مثل ” آ ” که برای تلفظ نیاز به دهانی باز دارند را نصفه و نیمه تلفظ کنیم.

اگر زبان به اندازه کافی تحرک نداشته باشد ممکن است حروفی مثل “ر” را درست و واضح تلفظ نکند و…

نصفه و نیمه تلفظ کردن حروف به این معنی است که کلام ما از وضوح کافی برخوردار نیست.

برای همین لازم است تا تک تک اعضای درگیر را طوری تقویت کنیم که برای تلفظ واضح تک تک حروف آمادگی لازم را کسب کنند.

عضلات زبان، لب ها، فک و… باید به قدری قوی شوند که بتوانند، همه حروف حتی حروف بی صدای آخر کلمات را کامل ادا کنند.

تمرینات این قسمت هم باید جداگانه تمرین شود تا ویژگی وضوح کلام در هنرجو به حد کافی برسد.

 

[شاهدخت]

تنوع بیان

خب بگذارید ببینیم تا اینجا چه کردیم.

اگر تمرینات بالا را به خوبی انجام داده باشیم به نتایج زیر دست می یابیم:

یک صدای پرقدرت و با کیفیت به کمک تنفس دیافراگمی و صداسازی در اختیار داریمهمه حروف و کلمات و جملات را هم که به لطف تمرین های وضوح کلام، کامل تلفظ میکنیم.

خب ما یک صدای خوب داریم و میتوانیم تعدادی کلمه را هم پشت سر هم ردیف کنیم

اما هنوز به سطح مطلوبی از فن بیان دست نیافته ایم

عواملی دیگری نیز هستند که اگر رعایت نشوند بیان ما را دچار مشکلاتی میکنند:

برای مثال برخی از کلماتی که پشت سر هم ردیف کرده ایم نسبت به برخی دیگر از اهمیت بیشتری برخوردارند

برای نشان دادن این موضوع نیاز به ابزار داریم.

اگر کلمات را بدون هیچ شکل خاصی کنار هم ردیف کنیم بیان ما دچار یکنواختی میشود.

یکنواختی موجب از دست رفتن سریع مخاطبان شما هنگام صحبت کردن میشود.

بنابراین نیاز به ابزارهایی داریم که به وسیله آنها بتوانیم بیان خود را از یکنواختی خارج کرده و به آن تنوع بخشیم.

این ابزارها عبارتند از:

سرعت یا تمپو
زیر و بمی یا ملودی
تاکید یا آکسان
برد صدا

 

[شاهدخت]

سرعت یا تمپو یکی از مهمترین ابزارهای فن بیان محسوب میشود.

استفاده درست از این ابزار میتواند بیان ما را به میزان قابل توجهی بهتر و جذابتر کند.

اگر بخواهیم سرعت بیان را به زبان فیزیک تعریف کنیم خواهیم داشت:

سرعت بیان = تعداد کلمات بیان شده در واحد زمان

تعداد کلماتی که در واحد زمان میگوییم سرعت صحبت کردن ما را تعیین میکنند.

هرچه کلمات بیشتری را در واحد زمان ادا کنیم، سرعت حرف زدن ما بیشتر است و برعکس

سرعت یا تمپو نقش بسیار مهمی در تنوع کلام و جلوگیری از یکنواختی بیان ایفا میکند.

اگر گوینده تمام مدت با سرعت یا تمپوی ثابت حرف بزند قطعا گوش شنونده را خسته خواهد کرد.

برای جلوگیری از این یکنواختی لازم است تا سرعت در طول حرف زدن ما تغییر کند.

هنرجو باید بیاموزد که چگونه میتواند بعضی اوقات سریع و برخی اوقات به کندی صحبت کند.

تمپو میتواند به عنوان یک ابزار قدرتمند در زیبایی بخشیدن به کلام شما نقش ایفا کند.

یک گوینده یا خواننده خوب میتواند در سرعت های مختلف بدون اینکه از ریتم بیوفتد به بیان کلمات بپردازد.

به صدای گویندگان خوب گوش دهید و سعی کنید عامل سرعت را در بیانشان تشخیص دهید.