آموزشی قالب‌های کهن۳ (دوبیتی، تصنیف، چهارپاره، مفرد، تضمین)

[HAN]

دو بیتی​

کلمه ی "دوبیتی" علاوه بر اینکه در مورد رباعی به کار می رود به معنی شعری است که دارای چهار مصراع است.

 

[HAN]

دوبیتی شعری است که دارای چهار مصراع است و می تواند در هر وزنی سروده شود.

رباعی نیز در واقع یک نوع دوبیتی است که وزن خاصی دارد.

بیشتر دو بیتی های مربوط به بابا طاهر است.

 

[HAN]

نمونه هایی از دو بیتی های باباطاهر: ​

دل عاشق به پیغامی بسازد ----- خمارآلوده با جامی بسازد

مرا کیفیت چشم تو کافی است ----- ریاضت کش به بادامی بسازد

***

ز دست دیده و دل هر دو فریاد ----- هر آنچه دیده بیند دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش ز فولاد-------------زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

***

جوونی هم بهاری بود و گذشت ----- به ما یک اعتباری بود و بگذشت

میون ما و تو یک الفتی بود. ------ که آن هم نوبهاری بود و گذشت

 

[HAN]

 

[HAN]

تضنیف​

بوی جوی مولیان آید همی ------ یاد یار مهربان آید همی

این شعر منسوب به رودکی را که همراه با چنگ خوانده میشده شاید بتوان تصنیف دانست و از آن به بعد نیز عده ای از شاعران اشعار خویش را همراه با عود و چنگ می خوانده اند.

 

[HAN]

در قرن ششم و هفتم تصنیف سرائی معمول بوده چنانکه دولتشاه سمرقندی نوشته است عبدالقادر عودی برای ابن حسام هروی (متوفی به سال 737- ه – ق) تصنیفی سرود.

 

[HAN]

در روزگار صفویه نیز سرودن تصنیف معمول و متداول بوده است از جمله تصنیف سازان می توان به شاهمراد خوانساری اشاره کرد که تصنیف های متعددی را سرود.

در عهد زندیه تصنیف های زیادی درباره رشادت لطفعلی خان زند سروده شد.

 

[HAN]

عارف قزوینی تصنیف ساز و شاعر معروف اولین کسی بود که تصنیف را برای مقاصد سیاسی و میهنی سرود
ملک الشعرای بهار و رهی معیری نیز از تصنیف سازان معروف بودند.

 

[HAN]

نمونه ای از تصنیف های ملک الشعرای بهار که در دستگاه ماهور خوانده می شود: ​

زمن نگارم /خبر ندارد/ بحال زارم/ نظر ندارد

خبر ندارم /من از دل خود /دل من از من /خبر ندارد

کجا رود دل که دلبرش نیست/ کجا پرد مرغ /که پر ندارد

امان ازین عشق /فغان ازین عشق /که غیر خون /جگر ندارد

همه سیاهی/ همه تباهی /مگر شب ما /سحر ندارد

بهار مضطر مثال دیگر /که آه و زاری /اثر ندارد

 

[HAN]