آموزشی مروری بر سه نمایشنامه‌ی برتر اوریپید

[-pariya-]

پوزئیدون و آتنا، الهه‌ی دریا و جنگ، بر سر بی‌عدالتی و ظلمی که یونانی‌ها در این جنگ به زنان و کودکان و غیرنظامیان روا داشته‌اند، به توافق می‌رسند و بعد، با ورود هلن به ماجرا و بحثی که میان او و زنان تروا در می‌گیرد می‌فهمیم که جنگ و تراژدی و حتی خودِ فمینیسمِ موجود در این اثر، به درون‌مایه‌ای عمیق‌تر ارجاع پیدا می‌کند. داستان نمایش تروا در ادبیات مدرن از اهمیت بالایی برخوردار است و با تفسیرهایی که از جهات مختلف به همراه داشته، بازتاب گسترده‌ای در نمایش‌نامه‌های مدرن دارد.

 

[-pariya-]

اوریپید نمایشی را ترتیب می‌دهد که صرفاً روایت‌گر جنگ و آشوب و غصه است؛ اما در تصویر کردن آن از زبان مادران و همسرانی داغدار و زنی نیرنگ‌باز که مسبّب تمام این اتفاقات است، بسیار موفق‌تر عمل کرده. از ابتدای ورود هکوب به داستان، غصه و غارت در نمایش نقش می‌بندد و مراتب غمی که خانواده‌ی سلطنتی را دربر گرفته، برای ما آشکار می‌شود.

 

[-pariya-]

اما این غم نه برای درآوردن اشک مخاطب، که دریچه‌ای احساسی‌ست به منظور رسیدن به درکی شفاف از مفاهیم و مضامین داستان. نقطه‌ی اوج داستان به نبرد افسانه‌ای هکتور و آشیل نمی‌رسد؛ بلکه هردوی آن‌ها حالا مرده‌اند و چیزی که به عنوان ثمره‌ی جنگ باقی مانده، اوریپید را در جای دیگری به روایت مشغول کرده است.

 

[-pariya-]

نقطه‌ی اوج این نمایش‌نامه جایی‌ست که برای پاک شدن نسل این خانواده، حتی به کوچک‌ترین‌ آن‌ها هم رحم نمی‌کنند و نوه‌ی کوچک هکوب را هم می‌کشند. در این بخش هکوب برمی‌خیزد و حالا که سنگین‌ترین بارها را هم به دوش کشیده، مستقیماً با هلن دیالوگ می‌کند.

 

[-pariya-]

این مکالمه و خصوصاً مونولوگ‌های هکوب، در سطح ادبی و فکری بالایی قرار دارد و مضامینی مثل آزادی، جامعه و جنگ، در آن کارکردی فمینیستی به خود می‌گیرند. زنان تروا به داستان جنگی می‌پردازد که برنده‌ای ندارد؛ غارت‌گران یونانی با خشم خدایان در دریا از بین خواهند رفت و زنان تروا، باید ادامه‌‌ی زندگی خود را در خفت و در خدمت بیگانگان، عزادار خانواده‌شان باشند؛ و تمام این‌ها به‌خاطر عشق هوس‌آمیز پسر پریام‌شاه و دختر آگاممنون.

 

[-pariya-]

زنان فنیقی
بیشتر از هر نمایش دیگری، در این نمایش‌ تمرکز اصلی اوریپید بر خودِ مفهوم خانواده است؛ و اتفاقاتی که در پی حکومت‌داری می‌افتد، این مفهوم را از بنیان به چالش می‌کشد. اگر در زنان تروا این بیگانگان هستند که کشور را غارت می‌کنند و فجایع را رقم می‌زنند، در این نمایش، این پیوندهای خانوادگی‌ست که شرارت را از ابتدا در دل دو برادر بیدار می‌کند تا جنون قدرت به آن‌ها مسلط شود.

 

[-pariya-]

ادیپوس پادشاهی پیر است که روزگاری گناه بزرگی را مرتکب شده و حالا که دیگر ضعیف و نابینا شده، فرزندانش او را از تخت به پایین می‌کشند و به زندان می‌اندازند تا بیماری شوم او دیگران را مبتلا نکند. اما این بیماری طاعون نیست که با دوری کردن از خطر آن کاسته شود؛ یک بیماری روحی‌ست که ریشه در عمیق‌تر بخش‌های وجود انسان دارد و دو برادر نیز بی‌آنکه بدانند به آن مبتلا شده‌اند

 

[-pariya-]

قرار بر این می‌شود که دو شاهزاده، هرکدام به نوبت یک سال بر شهر تبای حکومت کنند، اما یکی از آن‌ها قدرت را در دست می‌گیرد و دیگری، با ازدواج با دختر پادشاه آرگوس، قوای لازم برای بازپس‌گیری حکومت را پیدا می‌کند. هزاران سرباز پشت دروازه‌های تبای صف کشیده‌اند و در داخل قلعه‌های آن، یوکاسته و دخترش آنتیگونه چشم‌انتظار فاجعه‌ اند.

 

[-pariya-]

تمام تلاش یوکاسته در این داستان این است که پسرانش را از بیماری بزرگی که پدرشان را از پا درآورد و به جنون کشاند، آگاه کند و جلوی ریخته شدن خون هزاران نفر را بگیرد. اما این دو برادر آن‌قدر در آرزوی سلطنت بوده‌اند که دیگر اراده‌ای بر آن ندارند و به خون یکدیگر تشته‌اند.

 

[-pariya-]

اوریپید در این داستان بیشتر از هر نمایش دیگری به بی‌خدایی رو می‌زند و سرنوشت شوم و تلخ و تراژیک ملکه و دخترش و دیگر زنان تبای را، محصول دنیایی می‌داند که در دست‌های خون‌آلود و چرکین و فاجعه‌ساز انسان، به حال خود رها شده است.