آموزشی مزایا و معایب ویرایش رایانه‌ای

[Ela]

مزایا و معایب ویرایش رایانه‌ای

کار کردن با رایانه در تمامی ساحت‌های علمی، فرصت‌ها و تهدیدهایی به‌وجود آورده است. ویرایش نیز از این فرصت‌ها و تهدیدها مستثنا نیست. پژوهشگران امروزین از روش‌های نوین و پیشرفته در جمع‌آوری اطّلاعات خود استفاده می‌کنند؛(19) هر چند در پردازش اطّلاعات، مانندِ زمان‌های قدیم باید وقت صرف نمایند و تفکّر کنند. هم‌اینک تحقیقات رایانه‌ای، هم‌ردیف تحقیقات کتابخانه‌ای و بلکه بالاتر از آن قرار دارد و پژوهشگری موفّق‌تر است که بتواند از رایانه، نرم‌افزارها، اینترنت و سایر ابزارهای فنّاوری، بیشتر و بهتر استفاده کند. سرعت تحقیق با رایانه، قابل مقایسه با مطالعه کتاب و فیش‌برداری فیزیکی نیست.(20)

 

[Ela]

1. مزایای ویرایش رایانه‌ای

الف. سرعت

در ویرایش رایانه‌ای، به‌ جهت استفاده از دستورات کلّی و جایگزین کردن واژه صحیح به‌ جای واژه غلط در سراسر متن، کار سریع‌تر انجام می‌شود؛ حتّی علاوه بر واژه، در تصحیح فاصله و عدم فاصله قبل و یا بعد از علائم سجاوندی نظیر نقطه و ویرگول نیز می‌توان از دستورات کلّی تک‌مرحله‌ای و یا چندمرحله‌ای استفاده کرد. البته لازم است در این باره بسیار دقّت شود؛ زیرا اگر دستور اشتباهی داده شود، اغلاط بسیاری در متن ایجاد می‌شود. در خصوص این موضوع، ذیل عنوان معایب ویرایش رایانه‌ای بحث خواهد شد.

ب. حذف واسطه

در ویرایش کاغذی، ویراستار اصلاحات را در برگه‌ای می‌نویسد و برای اعمال کردن آنها در متن، برگه را به حروف‌نگار می‌دهد؛ امّا در ویرایش رایانه‌ای، واسطه‌‌گریِ حروف‌نگار وجود ندارد و ویراستار اغلاط را یافته، شخصاً اصلاح می‌کند. حذف واسطه‌گری، مزایایی دارد؛ از جمله:

- هزینه ویرایش کاهش می‌یابد؛- سرعت تولید کتاب افزایش پیدا می‌کند.

همچنین، احتمال اینکه حروف‌نگار برخی از اصلاحات را نبیند یا پی به مراد ویراستار نبرد، منتفی می‌شود. البته در مؤسّسات و انتشارات‌هایی که دارای تیم ویراستاری هستند و اعضاء چندین سال با هم کار می‌کنند، این احتمال تا حدودی منتفی است.

 

[Ela]

2. معایب ویرایش رایانه‌ای

الف. خطا در کپی و پیست متن

در نگارش و ویرایش رایانه‌ای، بیشترین خطا در کپی (Copy) و پیستِ (Paste) متن صورت می‌گیرد؛ چنان‌که بیشترین خطا در نگارش و ویرایش، در حشو و زیاده‌گویی است.

باید در کپی و پیستِ متن دقّت کرد. گاهی مواقع، برای جلوگیری از اتلاف وقت، عبارات تکراری به‌ جای تایپ، کپی (Copy) و پیست (Paste) می‌شود. باید مراقب بود تا اگر اختلافی وجود دارد، اِعمال شود؛ مثلاً در نوشته‌ای که ارجاعات آن درون‌متنی است، منبع (ابن‌سینا، شفاء، ج2، ص200) بسیار تکرار شده است. ضروری است هنگامی که منبع فوق کپی (Copy) و پیست (Paste) شد، دقّت شود که اگر شماره جلد و صفحات تغییر کرده، آنها را اِعمال نمود. همچنین، دقّت شود که عبارتِ مادر (عبارتی که کپی Copy شده)، غلط املائی نداشته باشد تا با هربار پیستِ (Paste) متن، غلط املائی تکرار نشود.

به ‌‌عنوان نمونه، در فایل اولیه کتابِ «فضای سایبر و جرایم سایبری» که برای کتاب‌آمایی و چاپ به انتشارات میراث فرهیختگان داده شده بود، غلط املائی از نمونه ذکرشده وجود داشت؛ زیرا لفظ اوّلیه به‌اشتباه از سوی حروف‌نگار، «انشارات خرسندی» نگاشته شده بود و با هربار کپی و پیست، لفظِ اشتباه تکرار شده بود.



فایل اولیۀ کتابِ «فضای سایبر و جرایم سایبری»، صفحۀ 16 (پاورقی)
چابک، مهدی، تهران، انتشارات میراث فرهیختگان، چ اول

فایل اولیۀ کتابِ «فضای سایبر و جرایم سایبری»، صفحۀ 20 (پاورقی)
چابک، مهدی، تهران، انتشارات میراث فرهیختگان، چ اول

ب. استفاده از صفحه‌کلیدهای مختلف

از یک صفحه‌کلید جهت تایپ و ویرایش استفاده شود؛ زیرا چشم، ذهن و انگشتان دست، به صفحه‌کلید عادت می‌کنند و جای حروف و اعداد صفحه‌کلید به خاطر می‌ماند. با عوض شدن صفحه‌کلید، علاوه بر آنکه فعّالیّت کُند می‌شود، احتمال خطا نیز وجود دارد.

 

[Ela]

ج. عدم شفافیت

حروف، کلمات و عبارت‌ها، در کاغذ شفاف‌تر و واضح‌تر نسبت به صفحه نمایش رایانه دیده می‌شوند. برای رفع این مشکل، برخی از تغییر فونت استفاده می‌کنند. نگارنده، بزرگ‌نمایی صفحه (Zoom) را پیشنهاد می‌دهد. هرچه بزرگ‌نمایی بیشتر باشد، املاء کلمات، علایم نشانه‌گذاری، فاصله بین کلمات و سایر امور، شفاف‌تر دیده می‌شوند. برای اندازه‌های مختلف صفحه، شماره‌های ذیل برای بزرگ‌نمایی پیشنهاد می‌شود؛ مشروط بر اینکه چشم اذیت نشود:

- قطع (اندازه) A4 (21 در 29/7): شماره 200.- قطع وزیری (17/5 در 24/5): شماره 280.- قطع رقعی (15 در 22): شماره 330 .

 

[Ela]

دستورات کلّی (Replace)

استفاده از دستورات کلّی (Replace)، هم فرصت است و هم تهدید. از طرفی، سرعت را افزایش می‌دهد و از سویی، ممکن است اغلاط جدیدی به متن اضافه کند. در دستورات کلّی (Replace)، بسیار باید دقّت شود؛ زیرا در تمام حروف و کلماتِ متن اجراء می‌شود. سعی شود دستورات، در ابتداء کار و قبل از شروع ویرایش انجام شود. بشخصه، وقتی 30 درصد از متنی را ویرایش کنم، با احتیاط و دقّت بیشتر، دستور کلّی می‌دهم. قبل از دستور، متن را از ابتداء تا انتهاء مرور اجمالی کنید تا دستور خانمان‌سوزی ندهید؛ مثلاً متنی که دارای عبارات بسیار انگلیسی است که از چپ به راست نوشته شده‌اند، دستور کلّی راست‌چین کردن عبارات متن و پاورقی، مناسب نیست.

ﻫ .کپی کردن مواد خام در فایل وُردِ اصلی

برخی مواقع، مطالبی از وبگاه‌ اینترنتی، فایل پی‌دی‌اف (Pdf)، نرم‌افزارهای تحقیقاتی، فایل ورد (Word) و مواردی از این دست، کپی (Copy) می‌شود و در فایل وردِ (Word) اصلی که مشغول نگارش و یا ویرایش در آن هستیم، ریخته می‌شود. این عمل، مناسب نیست؛ زیرا عباراتِ جدیدی که از محیط‌های دیگر به‌دست آورده‌ایم، احتیاج به ویرایش و پاک‌سازی دارد و دست‌کم آن است که باید با محیط جدید از لحاظ رسم‌الخط و املاء، مطابق و یک‌دست شوند. چه بسا بعد از اینکه به فایل وردِ (Word) اصلی پیست (Paste) شوند، ویرایش آنها فراموش شود. بهتر است عبارت در ابتداء به فایل ورد (Word) دیگری انتقال داده ‌شده و ویرایش شود و سپس، عبارت ویراسته به فایل اصلی انتقال یابد.

 

[Ela]

نتیجه‌گیری

فنّاوری و مدرنیته، به‌سرعت در حال پیشرفت است. از مصادیق بارز فنّاوری، رایانه است. علوم مربوط به رایانه، چه در حوزه سخت‌افزار و چه نرم‌افزار، گسترش یافته است. از مصادیق کاربرد رایانه، پردازش متن است. نوشتار حاضر، به بحث درباره برخی از فواید و معایب صنعت ویرایش رایانه‌ای پرداخته است. مزایای ویرایش کردن در محیط رایانه، بسیار زیاد و متنوّع است و این ویرایش، بر قسیمِ خود (ویرایش کاغذی) برتری دارد. مهم‌ترین فواید ویرایش رایانه‌ای، سرعت بالا و رفع اشتباهات ناشی از واسطه‌هاست؛ زیرا در محیط کاغذ، اصلاحات ویراستار باید به‌وسیله حروف‌چین در متن اعمال شود؛ درحالی‌که در ویرایش رایانه‌ای، اصلاحات مستقیم و بدون واسطه توسط ویراستار اعمال می‌شود. ویرایش رایانه‌ای، معایبی نیز دارد که بر کاربران و ویراستاران، یادگیری آنها لازم و بایسته است. در این نوشتار، به فواید و معایب ویرایش رایانه‌ای اشاره شد و راهکارهای برون‌رفت از معایب آن نیز بررسی گردید.