معرفی کتاب معرفی کتاب | علمی تخیلی

[ماهــر]

معرفی کتب علمی تخیلی معروف و قوی.

 

[ماهــر]

فرانکشتاین، هیولایی که تبدیل به استعاره‌ای ممنوعه‌ شد!​

این هم از جذابیت‌های دنیای علمی-تخیلی است که نویسنده‌ی یکی از اولین کتاب‌های این ژانر یک زن است: مری شلی. «فرانکشتاین» در اوایل قرن نوزده میلادی تالیف شده و در آن دوره بیشتر اولین‌ها به مردان اختصاص داشته و حتی زنانی که داستان می‌نوشته‌اند، در اوایل کار خود و گاهی تا انتها با اسم مستعار مردانه قلم می‌زده‌اند اما مری شلی با خلق داستان «فرانکشتاین» اسم خودش را روی جلد آورد و نه‌تنها از اثرش استقبال شد، بلکه دریچه‌های تازه‌ای را هم روی ادبیات ژانری گشود.

فرانکشتاین یک رمان علمی تخیلی جنجال‌برانگیز است که باعث به وجود آمدن مدخلی جدید تحت عنوان «فرانکشتاین» در لغت‌نامه‌ها شد. حالا نه‌تنها کتاب‌دوستان بلکه علاقه‌مندان به سینما هم «فرانکشتاین» را به‌معنای موجودی عجیب و گاه هولناک می‌شناسند که از آفریننده‌ی خود فراتر می‌رود و علیه خالقش نابودگری را پیشه می‌کند. با این اوصاف بیهوده نیست که این اثر مدتی ممنوعه بوده است!

مری شلی در این کتاب علمی تخیلی داستان دانشمند جوانی را می‌گوید که با کنار هم قرار دادن اعضای بدن مردگان موجودی عجیب‌الخلقه را می‌آفریند که رد بخیه را روی اجزای صورت و بدنش به‌وضوح می‌توان دید. این هیولا که هر تکه از بدنش را از موجودی دارد، از قامت متوسط یک انسان بزرگتر است و عدم تناسب اعضای بدنش در کنار بخیه‌ها چهره‌ای ترسناک به او می‌دهد. این هیولا در ابتدا نام ندارد اما کم‌کم نام خالقش یعنی همان فرانکشتاین، دانشمند جوان را به خود می‌گیرد و همان‌طور که از یک فرانکشتاین انتظار می‌رود، پا را از هیولایی دست‌آموز بودن فراتر می‌گذارد و شروع به نابودگری می‌کند.

«فرانکشتاین» با ترجمه مهراب حسنوند از سوی نشر باران خرد به چاپ رسیده و می‌توانید آن را از دیجی‌کالا تهیه کنید.

 

[ماهــر]

سفر به مرکز زمین، کتاب علمی تخیلی برای نوجوانان​

اگر مری شلی را مادر ادبیات علمی-تخیلی بدانیم، باید ژول ورن را هم به‌عنوان پدر این ژانر بشناسیم! در اواسط قرن نوزده ژانر نوپای علمی-تخیلی که البته در آن دوران هنوز حتی اسمی هم نداشت، با رمان‌های علمی تخیلی ژول ورن به اوج خود می‌رسد. ژول ورن «سفر به مرکز زمین» (با نام «سفر به اعماق زمین» هم ترجمه شده) را در روزگاری نوشت که بحث‌های علمی درباره هسته‌ی زمین داغ بود و دانشمندان با یقین فرضیه‌ی توخالی بودن زمین را رد کردند. این کتاب علمی تخیلی هم درباره دانشمندی است که این‌بار با برادرزاده‌ی نوجوان خود (شاید به همین علت است که این کتاب را مناسب رده سنی نوجوان خوانده‌اند) به ماجراجویی می‌پردازد. ژول ورن که خودش فرانسوی است، تصمیم گرفته قهرمان داستانش پروفسوری آلمانی باشد که پس از کشف کتابی با قدمت ۷۰۰ سال، همراه با برادرزاده‌اش، آکسل به تکاپوی یافتن رمز نهفته در کتاب به زبان رومی می‌افتدو داستان از زبان آکسل روایت می‌شود و در نهایت نویسنده‌ی کتاب قدیمی آن‌ها را راهی مرکز زمین می‌کند؛ جایی که آتشفشان‌ها ماجراهایی تازه برای عمو و برادرزاده و البته هانس، راهنمای سفر عجیب و غریبشان می‌سازند.

 

[ماهــر]

ماشین زمان، سفری به آینده نه‌چندان روشن​

هربرت جورج ولز معروف به اچ.جی ولز دقیقا از همان نویسنده‌هایی است که پیش از این گفتیم اول دانشمند بوده‌اند و بعد نویسنده شدند. او که در ریاضی، فیزیک و شیمی استاد بود، در داستان‌نویسی هم خوب می‌تواند مخاطب را قانع کند هرچه می‌گوید یک‌سره مبتنی بر وقایع علمی است و نه تخیل او! درواقع ولز را گرچه در بعضی منابع همپای ژول ورن پدر ژانر علمی-تخیلی می‌دانند، عمر نویسندگی او در این ژانر کوتاه بود؛ کوتاه اما پربار. کتاب‌هایی که او در طول شش سال در ژانر علمی-تخیلی نوشته، هنوز هم شهرت و البته ارزش خواندن دارند.

ولز نسبت به مباحث سیاسی و اجتماعی هم بی‌توجه نبود و اصلا او را به‌عنوان جامعه‌شناس و روزنامه‌نگار در تاریخ ادبیات می‌شناسند. تسلط او بر علوم پایه هم نه از طریق آکادمیک بلکه به‌وسیله‌ی مطالعه‌ی زیاد محقق شده بود. در کتاب «ماشین زمان» به‌وضوح ردپای پروراندن طرح مسائل اجتماعی در قالب داستان را می‌توان دید. کتاب‌های معروف ولز به‌جز ماشین زمان، «مرد نامرئی»، «جنگ دنیاها» و «نخستین انسان بر ماه» هستند.

ماشین زمان اگر نه اولین ولی بدون شک تاثیرگذارترین و مهم‌ترین رمان علمی تخیلی است که درباره سفر به زمان نوشته شده است.

در «ماشین زمان»، قهرمان داستان با سوار شدن بر یک وسیله‌ی مکانیکی سفر به آینده را تجربه می‌کند. در این آینده که معلوم نیست مربوط به چند سال بعد از این است، انسان‌ّها به دو دسته اشراف و کارگران زیر زمین تقسیم شده‌اند. کارگران زیر زمین بینایی خود را از دست داده‌اند با این حال به کار روی دستگاه‌های مکانیکی بزرگ و بی‌حاصل ادامه می‌دهند. آن‌ها در مواجهه با قهرمان داستان او را تشویق به بازگشت به زمان خودش می‌کنند و به این ترتیب او پس از عبور از دالان‌های پیچ‌در پیچ استوانه‌ای با پله‌هایی که دنیای کارگران را به دنیای اشراف متصل می‌کرد، به زمان حال برمی‌گردد و گلی را با خود به زمان حال می‌آورد که شکوفه دادنش هزاران سال طول می‌کشد.

کتاب «ماشین زمان» با ترجمه فاطمه داودپور توسط نشر پنگوئن منتشر شده است و می‌توانید آن را از دیجی‌کالا بخرید. این کتاب علمی تخیلی با نام «بعد چهارم» هم به فارسی برگردانده شده است.

 

[ماهــر]

روبات‌ها، روایتی تلخ از ماشین‌زدگی انسان​

یکی از کسانی که قبل از به رسمیت شناخته شدن ژانر علمی-تخیلی داستان‌ّهایی در این سبک می‌نوشت، کارل چاپک نویسنده‌ی اهل چک است. او اولین کسی است که از کلمه «روبات» در داستان‌ّهایش استفاده کرد و نقش بسیار مهمی در پدید آمدن کتاب‌هایی با محوریت روبات‌ها یا همزیستی انسان و روبات دارد.

چاپک اولین بار در کتاب «آر. یو. آر» که به «روبات‌ها» هم ترجمه شده، از کلمه «روبات» استفاده کرد. جالب است که این کتاب علمی تخیلی پرسروصدا برخلاف اغلب آثار مشهور ژانر علمی-تخیلی در آن دوران، نه یک رمان بلکه یک نمایشنامه است. انتشار «روبات‌ّها» دقیقا مصادف شد با دورانی که ژانر علمی-تخیلی دیگر جایگاه خود را پیدا کرده بود و همان سال ۱۹۲۱ی از راه رسید که دانشنامه آکسفورد در تعریفش به آن اشاره کرده است.

همچنان که می‌توان انتظار داشت داستان این نمایشنامه در آینده اتفاق می‌افتد. شرایط سیاسی-اجتماعی اروپا و به‌ویژه شرق اروپا و درگیری‌ها و جنگ جهانی در آن دوران، بیشترین تاثیر را روی قلم نویسنده‌ای مثل چاپک می‌گذاشت؛ نویسنده‌ای که از خانواده‌ای روشن‌فکر، آن هم از خاک فیلسوف‌خیز چکسلواکی برخاسته بود. عمده‌ی تاکید چاپک در نمایشنامه‌هایش بر هجو ماشین‌زدگی استوار است و او را به این اعتقاد می‌رساند که پیشرفت، به‌معنای آنچه اکنون بشر پیش روی خود می‌بیند، پوچ و واهی است.

داستان هراس‌انگیز آینده‌ای که چاپک تصویر کرده، در جزیره‌ای اتفاق می‌افتد که کارخانه روبات‌سازی در آن قرار دارد. این روبات‌ها را فردی به نام روسوم می‌سازد و گرچه به نظر می‌رسد چنین تدبیری به بی‌نیازی و ریشه‌کن کردن فقر بشر می‌انجامد، کم‌کم کار به جایی می‌رسند که دیگر آدمیزاد روی زمین زیادی می‌شود. روبات‌ها هم جایگاهی فراتر از آنچه برایشان تصور شده می‌طلبند و اما ماجراها پیچیده‌تر از این هم می‌شود.

 

[ماهــر]

این‌که آسیموف کتاب «ایزدان هم» را به‌عنوان یکی از بهترین‌ها از میان آ‌ن‌همه کتاب خود می‌شناسد، شاید به این خاطر است که بیشتر از هر کتاب دیگرش علمی است. در این کتاب علمی تخیلی آسیموف به رشته تخصصی خودش یعنی همان بیوشیمی پرداخته و داستان در ابتدا درباره یک شیمی‌دان جوان است اما طبق روال ژانر علمی-تخیلی، زمینه‌های مختلف علمی در روند داستان به هم گره می‌خورند و این روند به ارجاعات پیچیده‌ای از فیزیک و ریاضی می‌رسد. به‌طوری که بعد از مطالعه این کتاب اطلاعات به‌دردبخوری از ذرات بنیادی و نیروهای هسته‌ای نصیب مخاطب می‌شود. اما دلیل دیگر محبوبیت کتاب نزد خود آسیموف که اتفاقا محتمل‌تر هم هست، توجه بیشتر نویسنده به روابط انسانی و حتی روابط میان موجودات آفریده‌ی ذهن خودش است. آسیموف در این کتاب که مطالعه‌اش واقعا به تمرکز نیاز دارد، از سه جهان متفاوت حرف می‌زند که یکی از آن‌ها موازی با جهان اکنون ماست. برای این جهان‌ها ذهن خلاق آسیموف موجوداتی آفریده که به دقت و باجزییات فراوان موجودیت دارند. نگاهی که آسیموف به موجودات زمینی و فرازمینی داشته، بیشتر از زاویه ارتباطی است که آنها با هم دارند.

 

[ماهــر]

هاینلاین آن‌قدر که آسیموف و سی.کلارک در ایران برای مخاطبان کمتر حرفه‌ای ژانر علمی-تخیلی نام‌آورند، مشهور نیست و کتاب‌هایی که از او در بازار کتاب ما پیدا می‌شوند، به‌شدت کمترند. کتاب «جنگاوران اختر ناو» از او به‌عنوان بهترین نمونه علمی‌-تخیلی نظامی شناخته می‌شود که توسط پیمان اسماعیلیان به زبان فارسی هم ترجمه شده است. هاینلاین مثل دو همتای دیگرش، مجموعه‌نویسی هم کرده مجموعه «تاریخ آینده» از جمله معروف‌ترین آثار اوست.

او را همچنین به‌عنوان یک نویسنده جنجال‌برانگیز هم می‌شناسند و این به خاطر همان رویه‌ای است که هاینلاین به شکلی جدی در وارد کردن مسائل اجتماعی به ادبیات علمی-تخیلی پیش گرفته بود. برای مثال چاپ کتاب «غریبه‌ای در سرزمین غریب» که به ماجرای پسری بزرگ‌شده در مریخ و بازگشته به زمین می‌پردازد، سروصدای زیادی به پا کرد و باعث شد کتاب با اعمال تغییرات و سانسور منتشر شود. در حال حاضر این کتاب علمی تخیلی هم در قالب نسخه بدون سانسور و هم در قالب نسخه سانسورشده در آمریکا به فروش می‌رسد که درمورد هیچ کتاب دیگری به‌این‌صورت عمل نمی‌شود.

از میان آثار موجود در بازار کتاب ایران، «حفره‌های تاریک لونا» کتابی است که از رابرت هاینلاین به علمی-تخیلی‌دوستان فارسی‌زبان توصیه می‌کنیم.

 

[ماهــر]

سی.کلارک «شهر و ستارگان» را درواقع با بازنویسی یکی از داستان‌های کوتاه خودش با نام «در برابر سقوط شب» تبدیل به یک اثر بلند کرده است. در این کتاب نگاه سی.کلارک به جهانی است که پیشرفت‌ها و تکنولوژی‌های بشر به اوج خود رسیده است اما نویسنده معتقد است در این نقطه هم این موجود دوپا دست از تمامیت‌خواهی برنمی‌دارد و این‌بار دردسر اصلی را برای ساکنان کرات دیگر در کهشکشان ایجاد کرده است. این طور می‌شود که موجودات فضایی برای بیرون راندن انسان از قلمروی خود دست به کار می‌شوند…

سی.کلارک در کنار دانش و تخصص و میلی که به پیشرفت بشر داشت، به عرفان شرقی هم علاقه خاصی نشان می‌داد و در این اثر به‌نوعی خودخواهی و زیاده‌خواهی را که در عرفان‌ و اسطوره‌های به‌ویژه شرقی نفی می‌شود، به باد انتقاد می‌گیرد.