آموزشی مفهوم تم (Theme) در داستان و رمان

[-pariya-]

ایدۀ این رمان رو میشه «تنهایی» دونست؛ چون خیلی از شخصیت‌های داستان به نظر میاد که تنهان. مبنای این داستان آموخته‌های زندگی اشتاین بک دربارۀ زندگی مردهای بی‌خانمان و دربدری که دنبال کارگری توی اصطبل هستن، هست.

 

[-pariya-]

تم با تز فرق می‌کنه. تز نشون‌دهندۀ جهان‌بینی‌ایه که توی متن یا توی ذهن نویسنده وجود داره. گفتیم که یه داستان ممکنه چند تا تم داشته باشه. تم‌ها به ایده‌هایی مربوط میشن که توی خیلی از دوره‌های تاریخی و توی فرهنگ‌های مختلف دغدغۀ آدم‌ها بودن و هستن.

 

[-pariya-]

همچنان تم: با طعم «دنیای قشنگ نو»!
تم‌ها ممکنه به سوالات اخلاقی مربوط باشن. مثلا یه سوال اخلاقی که می‌تونه تم یه داستان باشه اینه: آیا انسان باید بخشی از انسانیت رو قربانی به دست آوردن زندگی به ظاهر بهتری بکنه یا این کار، درست نیست؟ در واقع در مورد این سوال رمان نوشته شده.

 

[-pariya-]

«دنیای قشنگ نو» یا «دنیای شگفت‌انگیز جدید» (Brave New World) که یه رمان علمی-تخیلی پادآرمانیه و توی سال 1932 به قسم آلدوس هاکسلی، نویسندۀ انگلیسی، منتشر شد، در مورد چنین سوال اخلاقی‌ایه. وقایع این رمان توی سال 2540 میلادی توی شهر لندن می‌گذره و آرمانشهری رو به تصویر می‌کشه که توی اون مهندسی ژنتیک به آفرینش انسان‌ها با ویژگی‌های از پیش تعیین شده منجر شده، نظام اخلاقی جامعه با تشکیل حکومت جهانی و از بین بردن جنگ و فقر و نابودی کامل خانواده و تولید مثل به کلی پوست انداخته و دانش روانشناسی به طرز حیرت‌انگیری رشد کرده و تنها هدف انسان ایجاد سعادت و از بین بردن رنج‌های غیرضروریه.

 

[-pariya-]

تم این رمان قربانی شدن بخشی از انسانیت برای رسیدن به زندگی به ظاهر بهتره: انسان‌ها شاد و سالم هستن و زندگی مرفه و مجهزی دارن و صلح و دوستی همه جا رو فراگرفته، نیازهای انسان‌ها به سرعت برطرف و محرومیت و رنج تا کمترین سطح کاهش پیدا کرده، ولی همۀ اینها به قیمت قربانی کردن هنر، دانش و مذهب به دست اومده.

دقیقا همونطوری که توی این رمان هم مشخصه، تم‌های داستان‌ها معمولا بر اساس نیاز انسانه؛ مثل نیاز فیزیکی، یا نیاز عقلی، یا نیاز روحی و غیرمادی. توی این سه نیاز اصلیه که ما عناصری مثل غذا، سرپناه، آسایش، مقبولیت، انگیزه / تحرک، عشق، فرمانروایی و غیره رو می‌بینیم.

 

[-pariya-]

اینقدر تکرارش کن تا مخاطب بفهمه تم داستانت چیه!
روش‌های مختلفی وجود داره تا نویسنده یا هنرمند مخاطب رو از تم اثرش آگاه کنه. یکی از این روش‌ها اینه که نویسنده توی اثرش، چندین و چند بار یه کلمه یا عبارت رو تکرار کنه تا توجه مخاطب به طور طبیعی به اون کلمه یا عبارت جلب بشه.

 

[-pariya-]

به چنین حرکتی توی زبان آلمانی میگن «Leitwortstil». یکی از مثال‌های معروف این کار، رمان «سلاخ‌خانه شماره پنج» (Slaughterhouse-Five) نوشتۀ کرت وانه‌گت نویسندۀ معاصر آمریکاییه که توی سال 1969 منتشر شده.

 

[-pariya-]

عنوان فرعی کتاب «جنگ صلیبی کودکان» هست که به واقعه‌ای تاریخی توی دوران جنگ‌های صلیبی اشاره داره. این رمان رو مشهورترین اثر وانه‌گت می‌دونن. وانه‌گات کتاب رو بر اساس تجارب شخصی خودش توی جنگ جهانی دوم دربارۀ واقعۀ بمباران درسدن آلمان توسط متفقین نوشته.

 

[-pariya-]

شخصیت اصلی این کتاب بیلی پیل گریم، سرباز آمریکاییه که در زمان جنگ جهانی دوم توی شهر درسدن حضور داره و در زمان بمباران، توی سلاخ‌خونه‌ای توی زیرزمین پناه می‌گیره. کتاب از جمله رمان‌های پست مدرنیستی قرن بیستمه.

واکنش بیلی پیل گریم به همۀ اتفاقات ناخوشایندی که رخ میده گفتن این جمله ست: «بله! رسم روزگار چنین است». این عبارت بارها و بارها توی این رمان تکرار میشه و میشه گفت یکی از تم‌های اصلی رمان همین عبارته.

 

[-pariya-]

منظور از این عبارت نوعی جبرگراییه. یعنی اینکه اتفاقات جهان فقط به همین صورتی که الان رخ داده، می‌تونسته که رخ بده. جنگ جهانی حتما رخ می‌داد؛ کلی آدم توی این جنگ حتماً کشته می‌شدن و غیره؛ چه هیتلری وجود می‌داشت و چه هیتلری وجود نمی‌داشت. طبق این دیدگاه آیندۀ زندگی همۀ انسان‌ها از قبل تعیین شده ست و ما این آینده رو انتخاب نمی‌کنیم؛ ولی فقط اجرا می‌کنیم.