آموزشی مکاتب نقد ادبی

[Tara Motlagh]

«جاناتان کالر» در کتاب تئوری ادبی اش اوّل از همه سعی می کند مرز تئوری بودن موضوعات را تعیین کند و در تعریف آن به این جمله می رسد :«توضیحی که اثبات صحت و سقمش دشوار است.» در حقیقت، تئوری گرفتاری در انتهای بن بستی است که راه پس دارد ولی راه پیش ندارد.

 

[Tara Motlagh]

نظریه ی ادبی علم نیست وگرنه اسمش نظریه نمی شد. البته شاید چون منتقد مجبور است تا حدودی گاهی در بخش عملی نقدی که بر اساس یکی از نظریه های موجود انجام می دهد با روش ها و گام های مشخص و از پیش تعریف شده ای کارش را انجام بدهد روش کارش را علمی بنامد ولی چون به هیچ وجه نتیجه ی بررسی اش قابل اثبات نیست نمی توان سرتاپای کارش را علمی دانست.

 

[Tara Motlagh]

به عنوان مثال با اصولی که در علم روانشناسی یا جامعه شناسی مشخص و قابل تعریف است می توان داستانی و یا شخصیت اصلی داستانی را بررسی و تحلیل کرد ولی به هیچ وجه نمی توان با اطمینان صد در صدی و دو دو تا چهار تایی حکم کرد که شخصیت اصلی داستان کاری را فقط و فقط بر همین اساس انجام داده و یا نویسنده با چنین شناختی داستانش را نوشته است.

 

[Tara Motlagh]

می توان هملت شکسپیر را با اصول روانشناسی تحلیل کرد ولی نمی توان در مورد بیماری واقعی «هملت» حکم قطعی صادر کرد و یا شکسپیر را درست دچار همان مشکلات و کمبودهایی دانست که «هملت» درگیرشان بود.

 

[Tara Motlagh]

۱. نقد سنتی

این گونه نقد به شیوه دوره «ادوارد هفتم» (۱۹۰۱-۱۹۱۰) انجام می شود و در تضاد با روش دوره «ملکه ویکتوریا» (۱۸۳۷-۱۹۰۱) است. رضایت و پذیرش بی چون و چرای اثر در مرامش نیست و با نقد و پرسش تلاش می کند از وابستگی به نهادهای قدرت رسمی و مذهبی سرباز زند.

 

[Tara Motlagh]

هنوز هم در ادبیات برای درک و ارزیابی بیش تر برخی از آثار از این شیوه استفاده می شود. معمولاً محور اصلی کار در این شیوه کسب و ارائه ی اطلاعاتی در مورد خالق اثر و زمانه ی او است و تصویری از اثر عرضه می شود که چندان متکی بر تحلیل دقیقی از خود آن نیست.

 

[Tara Motlagh]

۲. نقد نو

این رویکرد بیش تر به شعر-به ویژه شعر غنایی- روی خوش نشان می دهد و بیش تر با اشعار کوتاه سروکار دارد. منتقد در این روش، شعر را از شرح حال نویسنده و متن تاریخی اش بیرون می کشد و سرتاپای آن را بدون ملاحظات بیرونی ورنداز و بررسی می کند. آنچه که محور بررسی اش قرار می گیرد شیوه ی بیان، تصاویر، معانی و تنش ها و تناقضات پیچیده ی موجود در معنی شعر است.

 

[Tara Motlagh]

منتقد تا حدودی مجاز است توضیحاتی در مورد واژگان ناآشنا و کاربرد آنها ارائه بدهد امّا شعر را باید مستقل بپندارد و در حقیقت روشی را دنبال کند که در آن خودِ شعر خودش را تحلیل کند. حتی اگر شناسنامه ی شعر تاریخ روزگاران گذشته را داشته باشد منتقد باید طوری به آن نگاه کند انگار همین حالا و در این روزگار نوشته شده است.

 

[Tara Motlagh]

۳. نقد مبتنی بر علم معانی و بیان

علم معانی و بیان هنر متقاعدسازی است. در این شیوه منتقد تلاش می کند تا نشان بدهد که محتوای شعر که معنایی فراتر از معنای عقلانی آن دارد چگونه فهمیده می شود. در این گونه نقد، چگونگی عرضه قضایا و استدلال ها ، نگرش های به کار گرفته شده و شواهدی که به د نبال شان می آیند و آنچه که خواننده باید در پی آن باشد همگی روشن اند.

 

[Tara Motlagh]

۴. نقدِ سبک نگارش اثر

سبک نگارش شیوه ی ارائه ی مطلب و موضوع است. منتقد به شیوه ی بیان و تصاویر نامأنوسی که خالق اثر به کار گرفته است می پردازد. او گاهی شیوه ی بیان و تصاویر موجود در اثر را در ارتباط با نظریه های ادبی و اجتماعی تحلیل و بررسی می کند.