آن‌گونه که از تحلیل‌های بزرگان ادب فارسی و عربی برمی‌آید، در تمام این دوره‌ها تکیه‌بر نقد آثار منظوم بوده است و کمتر کتابی در نقد آثار منثور تدوین‌شده است. هرچه هست در یکی دو فصل از کتاب‌ها و لابه‌لای نوشته‌های پراکنده خلاصه می‌شود. «چهارمقاله» نظامی «عروضی سمرقندی»، «تاریخ وصاف» و مقدمه کتاب «مرزبان‌نامه» از آن جمله هستند؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت نقدی که امروز مدنظر ماست، کاملاً با نقد گذشته تفاوت دارد و نقد مؤلف و نقد ذوقی آن‌گونه که در نقد قدیم مطرح بود، در نقد امروز مطرح نیست.
آموزشی نقد ادبی ، ضرورت و انواع آن
- نویسنده موضوع -پریزاد-
- تاریخ شروع
اطلاعات موضوع
ب. دوره معاصر
با ورود و تأثیر اندیشه‌های اروپایی در ایران، نقد ادبی نیز به‌طور کامل متحول شد. شیوه‌های قدیمی و سنتی نقد با شیوه‌های نو در هم آمیخت و شاخه‌های متنوع نقد را به وجود آورد. ملک‌الشعرای بهار، محمدعلی فروغی و بعدها خانلری، علی دشتی، عبدالحسین زرین‌کوب و…؛ دیدگاه‌های خاصی را به‌ویژه در زمینه نقد شعر بنیان نهادند.
با ورود و تأثیر اندیشه‌های اروپایی در ایران، نقد ادبی نیز به‌طور کامل متحول شد. شیوه‌های قدیمی و سنتی نقد با شیوه‌های نو در هم آمیخت و شاخه‌های متنوع نقد را به وجود آورد. ملک‌الشعرای بهار، محمدعلی فروغی و بعدها خانلری، علی دشتی، عبدالحسین زرین‌کوب و…؛ دیدگاه‌های خاصی را به‌ویژه در زمینه نقد شعر بنیان نهادند.
نخستین منتقدان دوره جدید نقد ادبی را در ایران تقی رفعت، نیما یوشیج و فاطمه سیاح ذکر کرده‌اند. بعد از مرگ رفعت، نیما با نگارش سلسله مقالات ارزش احساسات که بعدها با همین عنوان به‌صورت کتاب درآمد، مباحث مهمی را در باب هنر و معیارهای ادبی منتشر کرد.
فاطمه سیاح نیز در ردیف نخستین منتقدانی آمده است که اصول انتقادی را به سه بخش انتقاد تئوریک، انتقاد سنجشی و تفسیری و انتقاد انتظامی (نورماتیف) تقسیم می‌کند. در شیوه نقد فاطمه سیاح باید گفت؛ نقد کاملاً نسبت به گذشته متحول و به نقد امروزی نزدیک می‌شود.
فاطمه سیاح نیز در ردیف نخستین منتقدانی آمده است که اصول انتقادی را به سه بخش انتقاد تئوریک، انتقاد سنجشی و تفسیری و انتقاد انتظامی (نورماتیف) تقسیم می‌کند. در شیوه نقد فاطمه سیاح باید گفت؛ نقد کاملاً نسبت به گذشته متحول و به نقد امروزی نزدیک می‌شود.
شیوه‌های نقد ادبی
۱- شیوه‌های سنتی
در این شیوه در گام نخست ماهیت (نقد نظری) شیوه‌های سنتی و در گام دوم کاربرد (نقد عملی) این شیوه‌ها بررسی می‌شود.
تصحیح متون در جایگاه پیش‌شرط نقد؛
نقد تاریخی- زندگی‌نامه‌ای؛
و نقد دینی- اخلاقی- فلسفی، از شاخه‌های بنیادین این شیوه نقد هستند.
۲- شیوه شکل‌مدارانه (با زیرشاخه مهم نقد نو)
این شیوه نیز به دو بخش ماهیت (نقد نظری) و کاربرد (نقد عملی) شیوه شکل‌مدارانه تقسیم می‌شود.
۱- شیوه‌های سنتی
در این شیوه در گام نخست ماهیت (نقد نظری) شیوه‌های سنتی و در گام دوم کاربرد (نقد عملی) این شیوه‌ها بررسی می‌شود.
تصحیح متون در جایگاه پیش‌شرط نقد؛
نقد تاریخی- زندگی‌نامه‌ای؛
و نقد دینی- اخلاقی- فلسفی، از شاخه‌های بنیادین این شیوه نقد هستند.
۲- شیوه شکل‌مدارانه (با زیرشاخه مهم نقد نو)
این شیوه نیز به دو بخش ماهیت (نقد نظری) و کاربرد (نقد عملی) شیوه شکل‌مدارانه تقسیم می‌شود.
نقد نو
شیوه نظام‌دار و روشمند شکل‌مدارانه در نقد ادبی، هرچند از افلاطون تا زمان جیمز، گذشته تاریخی معتبری داشته است؛ اما تنها در دهه ۱۹۳۰ و با ظهور آنچه آن را «نقد نو» نام نهادند، پدید آمد.
طلایه‌داران این شیوه نوظهور نقد، جان کراو رنسام- استاد- و چند دانشجوی برجسته به نام‌های آلن تیت، رابرت پن وارن و کلینت بروکس بودند. اصحاب نقد نو در اثر ادبی به دنبال ساختار مستحکم و دقت نظر بالا در اثر بودند و خواسته آن‌ها از منتقدان شیوه‌های سنتی این بود که به توجه افراطی به موضوعات خارج از اثر ادبی پایان دهند.
اعضا و هواداران این گروه، با نگارش یک سلسله کتاب درخشان در زمینه تحلیل ادبی به شیوه نو، به نظریه خود عمق، جهت و اعتبار ویژه‌ای بخشیدند.
شیوه نظام‌دار و روشمند شکل‌مدارانه در نقد ادبی، هرچند از افلاطون تا زمان جیمز، گذشته تاریخی معتبری داشته است؛ اما تنها در دهه ۱۹۳۰ و با ظهور آنچه آن را «نقد نو» نام نهادند، پدید آمد.
طلایه‌داران این شیوه نوظهور نقد، جان کراو رنسام- استاد- و چند دانشجوی برجسته به نام‌های آلن تیت، رابرت پن وارن و کلینت بروکس بودند. اصحاب نقد نو در اثر ادبی به دنبال ساختار مستحکم و دقت نظر بالا در اثر بودند و خواسته آن‌ها از منتقدان شیوه‌های سنتی این بود که به توجه افراطی به موضوعات خارج از اثر ادبی پایان دهند.
اعضا و هواداران این گروه، با نگارش یک سلسله کتاب درخشان در زمینه تحلیل ادبی به شیوه نو، به نظریه خود عمق، جهت و اعتبار ویژه‌ای بخشیدند.
