آموزشی همه چیز درباره کاریکلماتور

[شیر کاکائو]

تشخيص يا انسان‌گونگی

هرگاه به آنچه انسان نيست، شخصيت انسانی بدهند آن را انسان‌گونگی گويند. تشخیص از آن آرایه‌های ادبی است که در کاریکلماتور بسيار مورد استفاده قرار گرفته. شاپور در کاريکلماتورهايش با طبيعتی انسانی به سراغ همه چيز مخصوصاً طبيعت می‌رود. واقعيت اين است که او دنيایی متفاوت و مخصوص به خود دارد. اگر در موضوعاتی که شاپور به آنها پرداخته دقيق شويم متوجه خواهيم شد که بيشتر موضوعاتی را که شاپور به سراغ آنها می‌رود طبيعت و عناصر آن تشکيل می‌دهد.

 

[شیر کاکائو]

– پرگاري كه اختلال حواس پيدا كرده بود بيضی ترسيم می‌كرد. (شاپور)

– دود سرگرم بالا رفتن از سقوط است. (شاپور)

– سلام متواضع‌ترين واژه‌هاست. (شاپور)

– غرور سيل اجازه نمی‌دهد از زير پل بگذرد. (شاپور)

– وقتی با پیراهن گلدار از درخت عریان پاییزی بالا می‌روم پرستوی مهاجر فرارسیدن اختلال حواس را بشارت می‌دهد. (شاپور)

– به عقیده گیوتین سر آدم زیادی است. (شاپور)

– پرنده نغمه‌سرا، روی سکوت گلدوزی صوتی می‌کند. (شاپور)

 

[شیر کاکائو]

دکتر غلام فاروق فلاح وصف طبیعت و توجه به آن را از ویژگی‌های سبک هندی می‌داند. دکتر سیروس شمیسا می‌گوید شعر سبک هندی شعر مضمون است نه موضوع. مضامینی که از هر چیزی که در عالم طبیعت است، استخراج شده‌اند. انسان‌گونگی در شعرهای این سبک به وفور دیده می‌شود. تشخیص از دیگر وجوه مشترک سبک هندی و کاریکلماتور است و از این نکته نباید غافل بود که پیچیدگی عناصر تشخیص در سبک هندی به مراتب بیشتر است.

 

[شیر کاکائو]

دیدی که خون ناحق پروانه شمع را چندان امان نداد که شب را سحر کند (شفایی)

زنـدگی بی‌المی نیست بهار طربش زخم تا خنده‌فروش است نمکدانی هست (بیدل)

از دور نیفتد قـدح بـزم مکـافـات زهری که کشیدن نتوانی نچشانی (صائب)

بی‌گناه است آسمان در تیره‌بختی‌های ما اختر ما را فروغ شعله‌ی ادراک سوخت (صائب)

 

[شیر کاکائو]

تعلیل و توجیه فانتزی (حسن تعليل و دليل عکس)

یکی دیگر از آرایه‌های ادبی مورد استفاده در کاریکلماتور آرایۀ حسن تعلیل است. در استفاده از این آرايه‌، گوينده دليل و علتی را برای گفته‌هايش می‌آورد که دارای ظرافت‌ها و لطايف ادبی و هنری باشد. در اين روش می‌تواند علتی که ذکر می‌شود واقعی و حقيقی باشد اما ربط آن به معلول با ظرافت و لطافت صورت گيرد يا اينکه علتی که برای معلول ذکر شده حقيقت نداشته باشد بلکه علتی ادعایی باشد که معمولاً زيباتر است. در استفاده از آرايه‌ی دليل عکس برای مطلبی دليل و توجيهی آورده می‌شود که کاملاً بر خلاف انتظار و مخالف عرف و عادت است. تعلیل و توجیه فانتزی در کاریکلماتور کاربرد دارد و برای آن نمونه‌های زیادی می‌توان آورد.

 

[شیر کاکائو]

– برای آن‌که پشه‌ها کاملاً نااميد نشوند دستم را از پشه‌بند بيرون می‌گذارم. (شاپور)

– دليل اين‌که پشه اعضای داخلی آدم را نيش نمی‌زند اين است که می‌داند آدم نمی‌تواند اعضای داخلی‌اش را بخاراند. (شاپور)

– عاشق خربزه‌ام زيرا مثل هندوانه تخمه‌هايش را در سلول انفرادی محبوس نمی‌کند. (شاپور)

– گلی که بر قله روييده بود حکايت از کوهنوردی بهار می‌کند. (شاپور)

– تا ضِدِيخ در کاسه‌ی سرم نريزم به قطب شمال فکر نمی‌کنم. (شاپور)

– وجود جسم برای آن است که مگس روی سر و کله روح آدم ننشیند. (شاپور)

– قاعدتا با دودی که اتوبوس‌ها می‌کنند، نباید موی کسی سپید باشد. (شاپور)

 

[شیر کاکائو]

تعلیل و توجیهِ مبتنی بر تشبیه هنری‌تر بوده و از ویژگی‌های اختصاصی یک سبک و شیوه‌ی خاص ادبی نیست اما در سبک هندی بسامد بالایی داشته و به سبب مضمون‌آفرینی بدیع و خلق معانی شگفت متفاوت شده است و همین موضوع در تقویت جنبه‌ی ارسال‌المثلی در سبک هندی تاثیر زیادی گذارده است که در ادامه بیشتر آن را بررسی خواهیم کرد. اینگونه تعلیل و توجیه در بستر مضامین و معانی نو از وجوه مشترک سبک هندی و کاریکلماتور است اما در سبک هندی کاربرد بیشتری داشته و حضور پررنگ‌تر و متفاوتی دارد.

 

[شیر کاکائو]

امان خواه از گزند خلق در گرم اختلاطی‌ها که عقرب بیشتر در فصل تابستان شود پیدا (بیدل)

نیست از سوز درون با ما صفای باطنی دل سیه شد بس‌که آتش اندر این ویرانه سوخت (کلیم)

ظالـم به ظلـم خـویش گرفتـار می‌شـود از پیـچ و تاب نیـست رهایی کمـند را (صائب)

تار و پود عالم امکان به هم پیوسته است عالمی را شاد کرد آن‌ک.س که یک دل شاد کرد (صائب)

 

[شیر کاکائو]

تشبيه و استعاره‌های اغراق‌آمیز

همانند کردن دو يا چند امر را تشبيه می‌گويند و بيشتر برای بيان مبالغه و افراط استفاده می‌شود که دارای انواع مختلفی است. استعاره نيز تشبيهی است که از دو طرف تشبيه يعنی مشبّه و يا مشبّه‌به يک طرف حذف شود. تمثیل یا ارسال‌المثل، تجسم، تجاهل‌العارف، اسلوب معادله، مبالغه و اغراق از انواع شیوه‌های تشبیه هستند. انواع تشبیه در کاریکلماتور کاربرد دارد. مبالغه و اغراق هم یکی از شگردهای پرکاربرد در تولید محتوای طنز است. تمثیل را به صورت مجزا بررسی خواهیم کرد.

 

[شیر کاکائو]

– شنبه در ورودی هفته است. (شاپور)

– سراب کاريکاتور آب است. (شاپور)

– قلبم پرجمعیت‌ترین شهر دنیاست. (شاپور)

– ابر پلک مشترک ستارگان است. (شاپور)

– هر برگ زرد، پاييز کوچکی است. (شاپور)

– سوزن، قافله‌سالار نخ است. (شاپور)