روانشناسی وسواس چک کردن چیست و چه انواعی دارد؟ + درمان وسواس وارسی

[Trodi]

۱- عدم پذیرش احتمالات
بسیاری از افراد مبتلا به این وسواس نمی‌توانند با احتمالات کنار بیایند. برای آن‌ها نداشتن اطمینان از انجام یا عدم انجام یک کار، تنش‌زا و غیر قابل‌ تحمل است. این موضوع باعث می‌شود تا آن‌ها بارها و بارها درگیر چک ‌کردن شوند. مثلا اگر حتی ۹۹٪ مطمئن باشند که اجاق گاز را خاموش کرده‌اند، آن ۱٪ شک کافی است تا بازگردند و دوباره آن را بررسی کنند.

 

[Trodi]

۲- باورهای کمال‌گرایانه و افکار اغراق‌آمیز درباره اشتباه
افراد مبتلا به این وسواس معمولا از ترس اشتباه کردن، رفتارهایی وسواس‌گونه‌ای از خود نشان می‌دهند. این افراد اغلب با افکاری مثل اینکه اگر اشتباه کنم فاجعه‌ای رخ می‌دهد یا به دردسر بزرگی می‌افتم، زندگی می‌کنند. این نوع افکار ریشه در کمال‌گرایی و گاه در اختلال شخصیت وسواسی جبری دارد.

 

[Trodi]

۳- شرطی‌سازی ذهنی بر پایه اضطراب و احساس گناه
برخی افراد ممکن است در کودکی به دلیل انجام دادن کار اشتباه، تنبیه یا سرزنش شده باشند. در این وضعیت ذهن آن‌ها یاد گرفته است که با چک ‌کردن مکرر از بروز اشتباه جلوگیری کند. در این حالت، اضطراب و احساس گناه نقش پررنگی در ادامه یافتن چرخه وسواس ایفا می‌کنند. برخی از این افراد ممکن است علاوه بر این اختلال به انواع دیگر وسواس مثل وسواس شستشو و وسواس تقارن نیز مبتلا شوند.

 

[Trodi]

۴- ناهماهنگی شناختی
زمانی که فرد مطمئن نیست کاری را انجام داده یا نه، بین باورها و واقعیت ذهنی‌اش نوعی تضاد شکل می‌گیرد. برای کاهش این ناهماهنگی، مغز به ‌صورت ناخودآگاه او را به سمت چک کردن سوق می‌دهد تا ذهن آرام شود.

 

[Trodi]

۵- عوامل ژنتیکی و نوروشیمیایی
تحقیقات نشان می‌دهد که وسواس فکری و چک کردن مداوم در برخی افراد زمینه ژنتیکی دارد. عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی به ویژه سروتونین نیز در بروز این اختلال نقش دارد. عوامل ژنتیکی علاوه بر این اختلال موجب بروز انواع دیگر وسواس یا حتی بروز اختلال احتکار نیز می‌شوند.

 

[Trodi]

در بعضی موارد نادر، وسواس چک کردن به ترس‌های عمیق‌تری مانند وسواس ترس از مرگ تبدیل می‌شود. در این وضعیت فرد مدام بدن خود را برای نشانه‌های بیماری‌های مرگبار بررسی می‌کند.

 

[Trodi]

انواع وسواس چک کردن
این اختلال بسته به نوع افکار وسواسی و محرک‌هایی که فرد را به چک کردن وادار می‌کنند، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین انواع این اختلال اشاره شده است.

 

[Trodi]

۱- چک کردن وسایل و ابزار فیزیکی
شایع‌ترین شکل این وسواس معمولا با چک کردن مجدد وسایل و ابزارهای فیزیکی همراه است. در این وضعیت فرد قبل از ترک خانه بارها بسته بودن درب خانه، خاموش شدن اجاق گاز و اتو را بررسی می‌کند.

 

[Trodi]

۲- چک کردن مربوط به سلامت و بدن
در این حالت، فرد ممکن است بارها بدن خود را بررسی کند و به دنبال زخم یا علامت مشکوکی از یک بیماری باشد. این افراد معمولا به صورت مداوم علائم بیماری‌ها را در اینترنت جست‌وجو می‌کنند و همیشه نگران بیمار شدن خود هستند. این نوع وسواس می‌تواند زمینه‌ای برای بروز اختلال خودبیمارانگاری نیز باشد.

 

[Trodi]

۳- چک کردن عملکرد یا اشتباهات گذشته
فرد مبتلا به این نوع وسواس مدام نگران اشتباه کردن است. او بارها مکالمه‌‌های تلفنی و پیام‌های خود را مرور می‌کند. پیام‌ها را چندین بار می‌خواند یا دائما ایمیل‌ها را ویرایش می‌کند تا مطمئن شود کلمه‌ای اشتباه نگفته یا ننوشته است.