متفرقه پدر داستان نویسی مدرن ایران

[حنا نویس]

زبان، حالت رودخانه ی جوشانی را دارد . باید سرچشمه ی آن پاک و قوی باشد تا اگر خاشاکی در آن وارد شود خود رودخانه به قوت و قدرت خود آن را از بین ببرد و محو سازد و این بسته به این است که جوان های ما دارای افکار قوی و صحیح و تازه و جوان باشند و ذوق و فهم آن ها از روی قوای منطقی و عاقلانه و استوار ، ارتقا یابد و خلاصه آنکه مرد فکر خود باشند و بر اصل اعتقاد و ایمانی سوار باشند که در محیط و آب و هوای مملکت خودمان تربیت شده باشند و آب و علف و جلگه‌های خودمانی را خورده و نوشیده باشند . مسلم است که دروازه‌های مملکت را نمی توانیم به روی افکار جدید ببندیم که اگر ببندیم به خودمان و مملکت مان و به دنیا و تمدن خ*یانت کرده‌ایم ولی افکار دیگران را نیز از روی خامی و بلاتشخیص پذیرفتن کار معقولی نیست و همان طور که وقتی از انگلستان پارچه وارد می کنیم نزد خیاط می بریم که مناسب قد و قامت و ذوق و سلیقه ی خودمان برای ما لباس بدوزد در مورد قبول افکار جدید و قدیم بیگانگان هم باید آنهایی را بپذیریم که برای ما مناسب و به ترقی و پیشرفت و رفاه مادی و معنوی هموطنان مفید و مناسب باشد."

 

[حنا نویس]

این ها سخنانی بود از شادروان محمد علی جمال زاده درباره ی رابطه میان فرهنگ خودی و فرهنگ غرب مدرن و طریقه ی جذب و پذیرش آن . امری که یکی از دغدغه های اندیشمندان، ادبا و محققان و پژوهشگران ما در طول یک قرن اخیر بوده است و بی گمان جمال زاده هم به عنوان ادیب ، پژوهشگر ، مترجم و تاریخدان معاصر که افزون بر یک قرن در جهان زندگی کرد، همین دغدغه را به جد داشت و در راستای آن کوشش های فراوانی صورت داد . جمال زاده جزو متفکران متعادل مملکت ما محسوب می‌شد؛ یعنی کسانی که نه ادغام شدن محض در فرهنگ غرب را می پسندیدند و نه روی تعصبات ملی‌گرایانه ی افراطی پای می‌فشردند .

 

[حنا نویس]

جمال زاده بیش از همه با انتشار مجموعه داستان یکی بود ، یکی نبود معروف شد و از آن زمان به عنوان پدر قصه نویسی نوین ایران لقب گرفت. اما فعالیت‌های او فقط به داستان نویسی محدود نمی شود بلکه زمینه های دیگری را نیز در بر می‌گیرد، از جمله ترجمه، نقد، پژوهش درباره ی فرهنگ عامه ، تحقیق در مورد تاریخ ایران .

 

[حنا نویس]

زندگی نامه

محمدعلی جمال زاده در ۱۲۷۰ شمسی در اصفهان به دنیا آمد . پدرش سیدجمال واعظ از خاندان بزرگ صدر بود که اصلاً تبار لبنانی داشتند و سالها قبل در زمان صفویه از جبل عامل لبنان به اصفهان کوچ کرده بودند . سیدجمال از واعظان مشهور زمانه ی خود بود که در کتاب های تاریخی به نقش مهم او در جنبش مشروطه خواهی ایرانیان همراه با کسانی مثل ملک المتکلمین ، آیت الله بهبهانی و طباطبایی ، میرزاجهانگیرخان شیرازی (صوراسرافیل) و دهخدا اشاره شده .

 

[حنا نویس]

اهمیت سیدجمال واعظ اصفهانی به حدی بود که به دلیل فعالیتهایی که در راه پیروزی مشروطه انجام داد به او لقب خطیب مشروطیت دادند . هنگامی که جمال زاده نوجوان بود، ظل السلطان حاکم اصفهان سیدجمال واعظ را به جرم مشارکت در نگارش کتابچه ی ضد استبدادی رؤیای صادقانه (که با مشارکت ملک المتکلمین نوشته بود) به مرگ تهدید کرد . به این ترتیب سیدجمال همراه با خانواده‌اش مجبور به ترک اصفهان و مهاجرت به تهران ‌شد .

 

[حنا نویس]

دوران جوانی جمال زاده در جریان پرجوش و خروش فعالیت های سیاسی پدر و یارانش گذشت و او به عنوان نوجوانی که از نزدیک بیننده ی بسیاری از وقایع بزرگ تاریخی بود، بعدها خاطره ی مبارزات آزادیخواهان را با جزییات بسیار ذکر کرد .

 

[حنا نویس]

اما از تاثیرات مهمی که پدر جمال زاده بر پسرش گذاشت گرایش او به زبان خطابی و روایی و ساده و بی‌تکلف بود که در نگارش بسیاری از داستان های او مشهود است . این سبک ناشی از گوش دادن خطبه های پدر در دوران کودکی است ؛ چرا که بنا به گفته کسانی که از نزدیک با پدر جمال زاده آشنا بودند، از جمله مرحوم تقی زاده، سیدجمال واعظ زبان مقلق و پیچیده ی مرسوم میان واعظان را به کار نمی‌گرفت بلکه به زبان زنده و مانوس مردم و به شیوه‌ای عوام فهم سخن می‌گفت.

 

[حنا نویس]

جمال زاده در ۱۶ سالگی و با بالا گرفتن کشمکش های سیاسی بنا به توصیه ی پدرش به بیروت لبنان رفت و در دبیرستان آنتورا که زیرنظر کشیشان لازاریست اداره می‌شد به تحصیل پرداخت . هنوز ۶ ماهی از رفتن جمال زاده نگذشته بود که خبر دادند همزمان با به توپ بستن مجلس و متفرق شدن نهضت مشروطیت پدر وی که از مشروطه طلبان بود در زندان بروجرد توسط عمال محمدعلی شاه قاجار کشته شده .

 

[حنا نویس]

این مرگ مسلماً ضایعه‌ای بسیار دردناک برای او بود؛ اما هرطور که بود به تحصیلات خود در دوران متوسطه ادامه داد و پس از به پایان رساندن آن چون برای بازگشت به ایران زمینه ای نمی‌دید ابتدا وارد پاریس شد و در یک پانسیون اقامت ‌گزید .

 

[حنا نویس]

بعد بلافاصله وارد سوییس ‌شد تا در دانشگاه لوزان به تحصیل حقوق بپردازد . گفته می شود که از طرف مجلس اول مشروطه برای خانواده ی جمال زاده مقرری قابل توجهی درنظر گرفته شد که هزینه ی تحصیل او هم از آن بودجه تامین می شد . سپس جمال زاده به فرانسه رفت و در رشته ی حقوق ادامه تحصیل داد و در سال ۱۹۱۴ میلادی فارغ التحصیل شد . در همان زمان بود که با ژوزفین اولین همسرش که سوییسی‌ بود آشنا شد و ازدواج کرد .