ادبیات کهن چرا نثر کهن فارسی موسیقی دارد؟

[Serenya]

جناس: هم‌صدایی واژه‌های متفاوت برای خوش‌آهنگی.
مثل «کار کارستان شد» یا «نیک‌نامی بماند و بدنامی برفت.»

این آرایه‌ها ریتم را در سطح واژه و جمله به نثر تزریق می‌کنند.

 

[Serenya]

🌸 ۶. وزن طبیعی گفتار در زبان فارسی

 

[Serenya]

فارسی زبانی‌ست که هجاهایش متعادل‌اند (نه بیش از حد کوتاه، نه بلند).
این تعادل، سبب می‌شود وقتی جمله‌ها پشت سر هم می‌آیند، نوعی وزن طبیعی پدید آید.
در نتیجه نثر فارسی، حتی وقتی ساده است، همچنان آهنگ دارد.
مثل نثر بیهقی که ساده و بی‌پیرایه است اما موسیقایی:

 

[Serenya]

«هیچ چیز ندانستم الّا آنکه روزگار بر ما سخت گرفت.»

وزن طبیعی گفتار در این جمله باعث می‌شود خواندنش مثل نواختن ملودی آرامی باشد.

 

[Serenya]

🌙 ۷. پیوند موسیقی با معنا و حس

 

[Serenya]

نثر فارسی فقط زیبا نیست؛ زیبایی‌اش هدفمند است.
نویسندگان کهن از موسیقی جمله برای انتقال احساس بهره می‌گیرند:
آهنگ آرام برای اندوه، آهنگ تند برای شور، آهنگ متوازن برای اندیشه.
در تذکرةالاولیاء عطار وقتی از مرگ بایزید می‌گوید، جمله‌ها کوتاه، آرام و پراحساس‌اند؛ انگار سکوت بین کلمات هم معنا دارد.
در مقابل، در نثر حماسی مثل تاریخ بیهقی، جمله‌ها طولانی، محکم و پرآهنگ‌اند تا شکوه موقعیت را القا کنند.

 

[Serenya]

نثر کهن فارسی موسیقی دارد، چون زبان فارسی ذاتاً زبانی نرم، متعادل و گوش‌نواز است؛
و نویسندگان بزرگ ما — از بیهقی تا سعدی — این خاصیت طبیعی را با توازن، تکرار و آرایه‌ها به اوج رسانده‌اند.
موسیقی در نثر فارسی فقط «صدا» نیست، بلکه هم‌آواییِ معنا و احساس است.