آموزشی ژانر فانتزی

[Ayumi]

• فانتزی تاریخی: ترکیب عناصر جادویی در داستان‌های تاریخی است. همچنین بیشتر با زیرسبک شمشیر و جادوگری هم آمیخته می‌شود. داستان شاه آرتور در این گروه جای می‌گیرد.

 

[Ayumi]

• واقع‌گرایی جادویی: شبیه به فانتزی نازل است، اما در این‌جا شخصیت‌ها اتفاقات فانتزی چون معراج و حرکت اجسام به وسیله ارواح را قبول کرده‌اند و بخشی از دنیای واقعی خودشان می‌دانند. همانند رمان صد سال تنهایی.

 

[Ayumi]

• فانتزی تاریک: وجود ویژگی‌های ترس و وحشت در فانتزی، آن را به فانتزی تاریک تبدیل می‌کند. خوش‌آشام‌ها، شیاطین و نیروهای تاریک، که بیشتر موجب ترس خواننده می‌شوند، در داستان‌های فانتزی تاریک وجود دارند و اچ پی لاوکرفت یکی از نویسندگان به‌نام این سبک است. زیرسبک گریم‌دارک هم در این گروه قرار می‌گیرد. اما گریم‌دارک ویژگی‌های متفاوتی دارد که منجر به انتخاب نامی جدا برای آن شده. در این داستان‌ها، شاهنشاهی‌ها همواره ناکارآمد و پادآرمانی هستند و قهرمان‌ها هم افراد پاک با خواسته‌های خیر به شمار نمی‌روند. می‌توان گفت گریم‌دارک به سراغ جنبه‌های تاریکی می‌رود و همان تاریکی‌ها داستان را روایت می‌کنند.

 

[Ayumi]

• افسانه‌ها: در این دست داستان‌ها، که به آن‌ها حکایت هم می‌گویند، با استفاده از حیوانات گوناگون و سخن‌گو، کوشش در درس دادن انسان و اشاره به نکته‌های اخلاقی و مَنِشی شده است. کلیله و دمنه و هزار و یک شب جزو حکایت‌ها و افسانه‌ها به‌شمار می‌روند.

 

[Ayumi]

• مَتَل‌ها: این داستان‌ها، که قصه هم نام دارند، بیشتر برای کودکان نوشته شده و به‌طور معمول با «یکی بود، یکی نبود…» شروع می‌شوند. قصه‌های برادران گریم مجموعه‌ای از قصه و متل‌ها برای کودکان است.

 

[Ayumi]

• فانتزی علمی: در این داستان‌ها، پدیده‌های فانتزی با موارد علمی توجیه می‌شوند. نام‌های دیگری که در این زیرگروه شنیده می‌شوند، استیم‌پانک و آرکین‌پانک هستند. آرکین‌پانک ترکیب علم و خیال است. در این دنیا، مردم علم و جادو را در کنار یکدیگر قبول دارند و از تجهیزات جادویی و علمی استفاده می‌کنند. استیم‌پانک هم در عصر ویکتوریایی روایت می‌شود و نوعی تاریخ جایگزین است. یعنی خط پیشرفتی که بشر طی کرده را تغییر می‌دهد و با اختراعات آن زمان، مثل ماشین بخار، تجهیزات تخیلی را پدید می‌آورد. داستان‌های ژول ورن را می‌توان بهترین نمونه‌های کتاب فانتزی علمی دانست.

 

[Ayumi]

• فانتزی ابرقهرمانی: برخلاف داستان‌های ابرقهرمانی علمی که شخصیت‌ها با آزمایشات علمی به قدرت‌های مختلف دست پیدا می‌کنند (مانند اسپایدرمن و هالک)، در فانتزی ابرقهرمانی شخصیت‌ها همواره دارای قدرت‌های ماورایی هستند. برای مثال شخصیت ثور در کمیک‌های مارول، که همچنین جزو اساطیر اسکاندیناوی است، قدرتی ماورایی و خداگونه دارد و در گروه کتاب فانتزی ابرقهرمانی قرار می‌گیرد.

 

[Ayumi]

در ادامه به توضیح دقیق زیرسبک‌های ژانر فانتزی می‌پردازیم.

 

[Ayumi]

فانتزی حماسی​

اگر پیش از این با فانتزی و خیال‌پردازی آشنایی داشته و فیلم و رمان‌های آن را دیده یا خوانده باشید، بی‌گمان با داستان‌هایی عجیب و غریب در گیتی‌های ویژه با موجودات ناشناخته و نیروهای ماورایی روبه‌رو شده‌اید. این گیتی‌ها قوانین فیزیکی خودشان را دارند و جادو هم پایه‌ی بنیادین آن‌ها است. طرح و درون‌مایه‌ی داستان‌ها بسیار گسترده‌اند و شخصیت‌های آن‌ها هم همیشه درگیر یک ماجرای بنیادین و سفری پرخطر می‌شوند. خیال‌پردازی حماسی یا فانتزی حماسی (Epic /High Fantasy) نامی است که برای این زیرسبک پنداشت شده، تا تفاوت و ویژگی‌های برجسته‌ی این گونه داستان‌ها با دیگر داستان‌های فانتزی را به نگاره دربیاورد.

فانتزی حماسی یکی از گیراترین و هیجان‌انگیزترین ژانرهای داستانی در ادبیات و سینما به شمار می‌رود. این ژانر گونه‌ای از داستان‌گویی است که به تخیل و پنداشت این امکان را می‌دهد تا با خلاقیت و نوآوری جلو رفته و جهان‌های ناشناخته و شخصیت‌هایی مرموز و ویژه را به نگاره درآورد. عدم وجود محدودیت در این ژانر داستانی، باعث شده فانتزی حماسی منجر به پیدایش آثار شگفت‌آور فراوانی شود. فرقی ندارد اگر این داستان‌ها روی کاغذ چاپ شوند، روی پرده نقره‌ای سینما به نمایش گذاشته شوند، یا روی صحنه تئاتر جان بگیرند؛ درهرگونه، فانتزی حماسی به ما اجازه می‌دهد از خود بی‌خود شده و به معنای واقعی در گیتی‌های خیالی غرق شویم.

 

[Ayumi]

ویژگی‌های برجسته‌ی فانتزی حماسی​

فانتزی حماسی به‌جای این که در جهان راستین و بنیادین بازگفت شود، در یک گیتی جایگزین و خیالی (فرعی) جریان دارد. این گیتی فرعی همواره استوار و پایدار است و می‌تواند به گستردگی جهان راستین باشد، ولی قوانین آن با جهان بنیادین متفاوت است و ماهیت دگرگون و ویژه‌ی خود را دارد. همین مورد به‌راحتی فانتزی حماسی را از سایر فانتزی‌ها، از جمله «فانتزی نازل» (Low Fantasy)، جدا می‌کند. فانتزی نازل در زمین یا جهان راستین و بنیادین، که خواننده در آن قرار دارد، بازگفت می‌شود و جهان آن را می‌توان منطقی و آشنا تلقی کرد که گاهی عناصر جادو و نیروهای ماورایی در آن وجود دارند. در آینده درباره‌ی فانتزی نازل هم سخن خواهیم گفت!

داستان‌های «ویلیام موریس»، مانند «چاهِ پایانِ جهان» (The Well at the World’s End)، که در یک جهان خیالی قرون‌وسطایی جریان دارند و به‌وارونِ سایر داستان‌های آن زمان کاری به سرزمین‌های دوردست در جهان راستین ندارند، گاهی همچون نخستین نمونه‌های فانتزی حماسی در نظر گرفته می‌شوند. همچنین نوشته‌های «جی. آر. آر. تالکین»، مانند «هابیت» (The Hobbit)، «ارباب حلقه‌ها» (The Lord of the Rings) و «سیلماریلیون» (The Silmarillion) هم همچون نمونه‌های نخستین و بنیادین این ژانر پرطرفدار به شمار می‌روند.

بسیاری از داستان‌های فانتزی حماسی از دید یک قهرمان بنیادین بازگفت می‌شوند. بیشتر طرح داستان درباره‌ی این قهرمان و طبیعت مرموز یا میراث و خاندان ویژه‌ی او است. این قهرمان بیشتر یک یتیم یا عضو عجیب و دورافتاده‌ی خانواده‌ای است که استعداد شگفت‌انگیزی در جادو یا هنر مبارزه دارد. فانتزی حماسی قهرمان‌اش را از دوران نوجوانی یا حتا نوزادی به نمایش می‌گذارد، ولی گاهی برخی داستان‌ها به سراغ یک شخصیت بالغ و رسا، که منش و روحیه‌ی ویژه‌ای دارد، می‌روند. برای نمونه، در سری رمان‌های «وراثت» (The Inheritance Cycle) شاهد یک جوان روستایی که پدر و مادر خود را از دست داده هستیم و در ادامه ویژه بودن او، دگرگون شدن‌اش به یک سوارکار اژدها و به‌کارگرفتن جادوی اژدها، و یک‌پارچه شدن مردم برای مبارزه با پلیدی را به چشم می‌بینیم.