معرفی کتاب کتاب نقد عقل محض

[آرشیت]

آن‌گاه در پی آن توضیح این مسئله برمی‌آید که ذهن، چگونه داده‌های تجربی صرف را که از منبع حواس پنج‌گانه به او رسیده‌اند، با مفاهیم پیشینی ترکیب می‌کند و این‌چنین، به تجربه‌ی انسانیِ ما قوام می‌بخشد.

 

[آرشیت]

به زعم کانت، فیلسوفان تجربه‌گرا به دلیلی برداشت ناصحیحی که از ذهن آدمی و سازوکار ادراک دارند، از تبیین صحیح توانایی‌های عقل ناتوان‌اند. این ناتوانی، به ناتوانی بزرگ‌تری منتهی می‌شود:

 

[آرشیت]

ناتوانی در حکم کردن در باب ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی_ یعنی درست همان کاری که هدف اصلی پروژه‌ی فلسفی ایمانوئل کانت به شمار می‌رود.

 

[آرشیت]

کانت در کتاب نقد عقل محض، بحث حدود عقل را پیش می‌کشد و استدلال می‌کند که عقل نظری (که آن را متمایز با عقل عملی می‌داند و به روشنی این تمایز را توضیح می‌دهد) از اظهار نظر در باب اغلب مسائلی که برای قرن‌ها ذهن فیلسوفان را به خود مشغول داشته، ناتوان است.

 

[آرشیت]

از جمله‌ی این مسائل می‌توان به وجود خداوند، جاودانگی روح، اراده‌ی آزاد و اعتبار فرامین اخلاقی اشاره کرد. اما آیا این ادعا، بدین معناست که کانت با سکوت از کنار این مسائل حیاتی عبور می‌کند؟

 

[آرشیت]

خیر. او در آثار دیگر خود، از جمله کتاب نقد عقل عملی، می‌کوشد با توسل به جنبه‌ی عملی زندگی و عقل انسانی، مسائلی از قبیل وجود خداوند و اعتبار احکام اخلاقی را ثابت کند.

 

[آرشیت]

فلسفه‌ی ایمانوئل کانت، از سوی بسیاری از منتقدان، از جمله هموطن او، فریدریش نیچه، به مثابه‌ی تلاشی دشوار و محکوم به شکست برای آشتی دادن ایمان و عقل فهمیده شده است.

 

[آرشیت]

نیچه آرای کانت را سرشار از پیش‌فرض‌هایی می‌داند که برگرفته از تفکر افلاطونی - مسیحی‌‌اند و هیچ تلاشی برای اثبات آن‌ها نمی‌شود. با این همه، حتی منتقد سفت‌وسختی نظیر نیچه نیز بر نوآوری کانت و سهم بزرگ او در اعتلای تفکر فلسفی در اروپای قاره‌ای، صحه می‌گذارد.

 

[آرشیت]

کتاب نقد عقل محض اثری نیست که به سادگی خوانده و فهمیده شود. مواجهه با این متن سترگ چه بسا برای متخصصان فلسفه‌ی کانت نیز ساده نباشد. وفور اصطلاحات فنی، پیچیدگی مفاهیم، دشواری استدلال‌ها و نثر خشک کانت، اصلی‌ترین موانع در مسیر مطالعه و فهم اثر پیش رو به شمار می‌روند.

 

[آرشیت]

با این وصف، اگر از نوآموزان فلسفه هستید، بهتر آن است که متن کانت را در کنار شرح‌ها و تفسیرهای معتبری بخوانید که در باب فلسفه‌ی کانت به طور عام، و کتاب نقد عقل محض به طور خاص، در دست است.