روانشناسی کلپتومنیا

[وِیان؛]

''کلپتومنیا'

 

[وِیان؛]

کلپتومانیا یا جنون دزدی، اشاره به ناتوانی مکرر برای مقاومت در برابر سرقت وسایل است. این وسایل لزوما وسایلی نیست که فرد واقعا به آن ها نیاز داشته باشد و معمولا نیز ارزش کمی دارند. اختلال جنون دزدی یا کلپتومانیا نوعی اختلال کنترل تکانه است، اختلالی که با مشکلات مربوط به خودکنترلی عاطفی یا رفتاری مشخص می شود. اختلال کنترل تکانه به این معناست که فرد، در برابر وسوسه یا انگیزۀ انجام عملی که برای خود یا شخص دیگری مضر می باشد، با مشکل مواجه است.

 

[وِیان؛]

کلپتومانیا چیست؟

کلپتومانیا اختلال نادری است اما بسیاری از افراد مبتلا به آن، در خجالت پنهانی زندگی می کنند، زیرا می ترسند به دنبال درمان و سلامت روان باشند. علائم این اختلال معمولا در نوجوانی آغاز می گردد و به ندرت در کودکان دیده می شود. مطالعات نشان داده است که کلپتومانیا در زنان بیشتر از مردان شایع است. زنانی که در اواخر دهۀ 30 زندگی خود با اختلالات روانی درگیر می شوند، احتمال بیشتری دارد تا به جنون دزدی نیز مبتلا شوند.

 

[وِیان؛]

دلایل بروز اختلال کلپتومانیا

اختلال جنون دزدی تنها یک اختلال روانی نیست و به عقیدۀ بسیاری از متخصصان، دلایل عمدۀ آن به مسائل ژنتیکی و انتقال دهنده های عصبی مربوط می شود. بیشتر سیگنال هایی که مغز برای اعمال مختلف به ما می دهد توسط شبکه پیچیده ای از مواد شیمیایی مغز به نام انتقال دهنده های عصبی تنظیم می شوند. هر گونه نقص در این سیگنال دهی می تواند باعث تغییر در شخصیت و واکنش فرد به موقعیت های ساده شود.

 

[وِیان؛]

یکی از انتقال دهنده های عصبی اثرگذار در کلپتومانیا، ممکن است به یک ماده شیمیایی مغز به نام سروتونین مرتبط باشد که خلق و خو و احساسات فرد را تنظیم می کند. اغلب مشاهده شده که علائم کلپتومانیا همزمان با سطوح پایین سروتونین در مغز بروز کرده است. یکی دیگر از انتقال دهنده های عصبی موثر در اختلال جنون دزدی، یک ماده شیمیایی به نام دوپامین است. ترشح دوپامین باعث ایجاد احساساتی لذت بخش می شود و برخی از افراد بارها و بارها به دنبال این احساس پاداش هستند. بنابراین در افراد مبتلا به کلپتومانیا، دزدی به دلیل کمک به ترشح دوپامین و ایجاد همین احساس لذت، رخ می دهد. برخی اختلالات مغزی، مانند زوال عقل یا صرع و آسیب مغزی نیز می تواند منجر به بروز جنون دزدی در فرد شود.

 

[وِیان؛]

برخی از مطالعات، پیدایش جنون دزدی را با اختلال عملکرد در لوب پیشانی مغز مرتبط می‌دانند. در دو مورد گزارش شده، ضربه های شدید به لوب پیشانی منجر به بروز علائم فیزیکی مانند سرگیجه، علائم رفتاری مانند پرخاشگری و علائم شناختی مانند از دست دادن حافظه و به دنبال آن ظهور ناگهانی رفتارهایی مرتبط با کلپتومانیا، شده است.

 

[وِیان؛]

ریشه اختلال جنون دزدی چیست؟
همانگونه که گفته شد، اختلال جنون دزدی یا کلپتومانیا، ریشه های ژنتیکی نیز داشته و می تواند به صورت موروثی به فرد منتقل شود. در نتیجه، این اختلال ممکن است در خانواده هایی که چندین عضو در آن به این عارضه مبتلا هستند، شایع تر باشد. اما دلایل بروز آن تنها به عوامل عصبی و ژنتیکی مربوط نمی شود.

 

[وِیان؛]

ویژگی های روانی از جمله اضطراب، سوء مصرف موادی مانند الکل، سیگار و مواد مخدر، نوسانات خلقی، استرس و اختلالات خوردن (مثل بولیمیا و بی اشتهایی) با کلپتومانیا مرتبط هستند. سرکوب یا سوءاستفاده های جنسی در دوران کودکی نیز یکی از پیشینه های غالب در میان افراد مبتلا به جنون دزدی است. همچنین نظریه ای وجود دارد که معتقد است این اختلال ممکن است به اختلال وسواس فکری اجباری یا افسردگی مرتبط باشد. بسیاری از افرادی که با کلپتومانیا دست و پنجه نرم می کنند، این تمایلات را به عنوان افکار ناخواسته و مزاحم توصیف می کنند.

 

[وِیان؛]

رویکردهای شناختی-رفتاری در تحلیل اختلال جنون دزدی نشان می دهد که این اختلال ممکن است زمانی شروع شود که فرد پس از دزدیدن چیزی به طور مثبت تقویت شود. بعد از اینکه اولین سرقت بدون عواقب منفی رخ داد، احتمال تکرار این رفتار در آینده برای او بیشتر می شود. در نهایت، نشانه هایی که با اقدامات دزدی مرتبط می شوند تقویت شده و احتمال ادامۀ آن را بیشتر می کنند. بنابراین وقتی فردی در موقعیتی قرار می گیرد که نشانه های محیطی مشابهی وجود دارد، ممکن است تمایل شدید به دزدی را غیرقابل مقاومت بداند. از آنجایی که عمل دزدی استرس و تنشی را که فرد تجربه کرده از بین می برد، این رفتار با کاهش استرس نیز همراه می شود. با گذشت زمان، فرد ممکن است به عنوان وسیله ای برای مقابله با استرس و کاهش آن شروع به دزدی کند.

 

[وِیان؛]

علائم و نشانه های کلپتومانیا
در افراد مبتلا به اختلال جنون دزدی یا کلپتومانیا یک چرخۀ همیشگی در حال تکرار است. آن ها میل شدیدی به دزدین اشیاء و وسایل از خود نشان می دهند و دچار تنش و اضطراب شدید ناشی از این میل می گردند و اقدام به دزدیدن آن ها می کنند. پس از انجام دزدی و کسب احساس لذت و تسکین، دچار احساس گناه و پشیمانی شده و مایل به بازگرداندن شیء دزدیده شده دارند. این در حالی است که حتی اگر آن را به صاحبش برگردانند، باز هم تمایل مشابهی به دزدین آن خواهند داشت! اگرچه که ممکن است که این نشانه ها در همۀ مبتلایان به یک اندازه بروز نکند، اما ویژگی ها و علائم کلی آنان را می توان به این صورت خلاصه کرد: