آموزشی کنایه چیست

[Mahi.otred]

کنایه در لغت به چه معناست؟​

کلمه کنایه در زبان عربی به معنای توهین، نیشخند، سخن همراه با طعنه، ریشخند و در نهایت بیانی غیر‌واضح و پوشیده است.

 

[Mahi.otred]

اما آرایه کنایه در ادبیات به آن معناست که برخی جملات یا ترکیبات دو معنی دارند. یک رو از این معنی در ظاهر و روی دیگر آن در باطن است. این معانی با یکدیگر تفاوت دارند و قصد اصلی گوینده یا نویسنده معنای باطنی آن است. پس گوینده یا نویسنده کنایه قصد دارد تا در خفا و محترمانه معنی‌ای را به صورت غیرمستقیم برساند. کنایه‌ها می‌توانند جملات، ترکیبات اضافی، وصفی و مرکب باشند.

 

[Mahi.otred]

ساختار آرایه کنایه​

در ساختمان یک ترکیب کنایی دو عبارت مکنی به و مکنی عنه در کتب ذکر شده است که مکنی‌به همان صورت ظاهری و مکنی‌عنه معنا و صورت باطنیست.

 

[Mahi.otred]

خون ریختن به معنای کشتن است. در این کنایه خون ریختن مکنی به و معنای هدف آن که کشتن است مکنی عنه است.

 

[Mahi.otred]

انواع کنایه​

کنایه آرایه‌ای‌ است که به دلیل قدمتش انواع متفاوتی دارد. در کتب آرایه‌های ادبی، آرایه کنایه را از سه جهت تقسیم‌بندی کرده‌اند؛ انواع کنایه از نظر نقش مکنی‌عنه، انواع کنایه از نظر وضوح معنا و انواع کنایه از نظر انتقال معنا.

 

[Mahi.otred]

انواع کنایه از نظر مکنی‌عنه​

این حالت خود به سه دسته تقسیم می‌شود؛ زیرا ممکن است مکنی عنه به صورت موصوف یا اسم،‌ فعل یا مصدر و یا صفت بیاید. به مثال‌های زیر دقت کنید:

1- موصوف یا اسم​

رفیق گرمابه و گلستان کنایه از رفیق صمیمی

در این حالت یک یا چند صفت، جمله یا عبارت وصفی را پشت سر هم و در معنای کنایی استفاده می‌کنیم.

 

[Mahi.otred]

۲- فعل یا مصدر​

آب در هاون کوبیدن یا باد در قفس کردن کنایه از انجام کاری بیهوده

استفاده از فعل یا مصدر یکی از پرکاربردترین ساختار‌ها در ساختن کنایه است. به مثال توجه کنید.

آش برای کسی پختن کنایه از نقشه کشیدن برای اذیت و آزار کسی

 

[Mahi.otred]

۳- صفت​

آرایه کنایه ممکن است به شیوه صفت در جمله ظاهر شود و باید آن را از دیگر صفت‌ها و ساختار جمله تشخیص داد. به مثال زیر دقت کنید:

پای آبله شدن کنایه از عاجز و ناتوان شدن

 

[Mahi.otred]

انواع کنایه از نظر وضوح​

برای تقسیم وضوح کنایات با بررسی حالت و تعداد واسطه‌ها میان مکنی‌به و مکنی‌عنه، آنها را تقسیم بندی می‌کنیم که خود به سه دسته تقسیم می‌شوند.

1- رمز​

رمز نوعی کنایه است که تمام واسطه‌های میان مکنی‌عنه و مکنی‌به پنهان هستند. به همین دلیل تشخیص آن بسیار سخت است؛ زیرا رسیدن از معنای ظاهری به معنای باطنی بدون هیچ اشاره و کمکی سخت می‌شود. نمونه‌های این نوع از کنایه کمتر در ادبیات دیده می‌شوند.

 

[Mahi.otred]

۲- تلویح​

همانطوری که مطلع شدید، اگر واسطه میان مکنی‌عنه و مکنی‌به زیاد باشد نیز دریافت معنای هدف آن کنایه سخت می‌شود. حال اگر تعداد واسطه‌ها زیاد باشد حالت دیگری رخ می‌دهد که به آن تلویح گفته می‌شود. این حالت به دلیل فهم دشوارش بیشتر در متون قدیمی کاربرد دارد و در محاوره‌های امروزی جایگاهی ندارد.

لاغری بچه شتر کنایه از بخشندگی