آموزشی ♦️نکات انجمن ویراستاری♦️

[DELARAM]

📌برساختن/ ساختن

«برساختن» فعل پیشوندی است و در معنی «جعل کردن یا وضع کردن» به کار می‌رود. برخی به اشتباه «برساختن» و «ساختن» را معادل هم و به صورت مترادف و یا به جای همدیگر به کار می‌برند که در فارسی فصیح باید از این کاربرد غلط پرهیز کنیم.

درست_نویسی
منبع: انجمن ویراستاری ایران

 

[DELARAM]

📌تحلیل/ تهلیل

تحلیل به معنی «بررسی کردن جزئیات یک موضوع برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر یا یقین میزان درستی یا نقد آن» نیز به معنی «به صورت تدریجی کم شدن و باقی نماندن چیزی» است:

مانند کسی بود که در کشاکش زندگی، نیروی روحی‌اش تحلیل می‌رود. (ندوشن: روزها ۱۹۳/۱)

تهلیل به معنی «لااله‌الا‌الله گفتن» است:

در بین عبرانیان آنچه به عنوان... تهلیل و تبهل خوانده می‌شده است... متضمن ادعیه و ستایش‌هایی است که صبغه ادبی جالبی به مجموعه عهد عتیق می‌بخشد. (زرین‌کوب: در قلمرو وجدان ۴۸۸)

درست_نویسی
واژه‌های_متشابه

 

[DELARAM]

📌مطلا ( مطلی)

این کلمه در اصل به معنی مطلق «اندوده شده» است. در فارسی آن را از «طلا» می‌دانند و به جای «مذهّب» و در معنی «طلاکاری شده، زر اندود» به کار می‌برند:

در صف بعد ارابه‌های مطلا که بعضی را بُز و بعضی را اسب می‌کشد، حرکت می‌کند. (خانلری: هفتاد سخن ۳۹۰/۴)

درست_نویسی
واژه‌های_متشابه

 

[DELARAM]

📌زغن/ ذقن

زَغَن واژه فارسی و نام پرنده شکاری از خانواده بازهاست:

دولت از مرغ همایون طلب و سایه او/ ز آن که با زاغ و زغن شهپر دولت نبود (حافظ: قزوینی و غنی ۱۴۱)

ذَقَن کلمه‌ای عربی و به معنی «چانه» است:

وز آن پس سه مشت آب بر روی زن/ ز رستنگه موی سر تا ذقن (سعدی: بوستان ۱۶۰)

درست_نویسی
واژه‌های_متشابه

 

[DELARAM]

📌مبرّا/ مبرّی

مبرّا به معنی «پاک و منزه» است و املای آن به همین صورت یعنی با «الف» درست است:

بزرگانی هم بودند که آثار ایشان از اغلب این عیوب مبرا است. (اقبال: مقالات ۷۷/۱)

#درست_نویسی

 

[DELARAM]

📌قیمومت/ قیمومیت

این دو واژه ساخته فارسی‌زبانان است و در معنی «قیّم» بودن به کار می‌رود. در زبان معیار بهتر است برای ادای معنی یاد شده تنها است از «قیمومت» استفاده کنیم:

یادتان باشد که سر کار... به هر حالت تحت قیمومت او قرار دارید. (زرین‌کوب: حکایت همچنان باقی ۴۱۴)

درست_نویسی

 

[DELARAM]

📌لزوماً باید

«باید» یعنی «بایسته است، لازم است، ضروری‌ است». بنابراین با ذکر آن نیازی به آوردن «لزوماً» نیست:

نمونه غیر معیار: لزوماً باید کارهایت را به موقع انجام دهی.
نمونه معیار: باید کارهایت را به موقع انجام دهی.

#درست_نویسی

 

[DELARAM]

📌مدعا/ مدعی

مدعا به معنی «ادعا شده، مورد ادعا» است:

دلیل آشکار این مدعا آن است که می‌بینیم بسیاری از جوانان ما که برای تحصیل به کشورهای دیگری می‌روند در کار آموختن پیشرفت شایان می‌کنند. (خانلری: هفتاد سخن ۴۰/۲)

مدعی به معنی «ادعا کننده» است:

اکنون که شما این معنی را تکرار می‌کنید نمی‌توانید مدعی شوید که کارتان با کار آن سخنور قدیم برابر است. (خانلری: هفتاد سخن ۸۲/۱)

درست_نویسی
واژه‌های_متشابه

 

[DELARAM]

📌منزجر/ منضجر

منزجر به معنی «متنفر، بیزار» است و املای آن به همین صورت یعنی با «زاء» درست است و نباید آن را به صورت منضجر بنویسیم:

طبع من و قلب من از این منظره بسیار منزجر و متنفر بود. (اقبال: مقالات ۴۵۳/۳)

#درست_نویسی

 

[DELARAM]

📌هر‌ از گاه

واژه‌های «هر از گاه، هر از گاهی» به صورت قید و در معنی «بعضی وقت‌ها، هرچند گاه یک بار» بیشتر در محاوره به کار می‌روند. این واژه‌ها علاوه بر اینکه در متون قدیمی به کار نرفته‌اند فصیح نیستند، بنابراین بهتر است به جای آن‌ها از «گاهی، گه‌گاه و...» استفاده کنیم:

از من حرف می‌کشید و من هم گاهی چیزی نمانده بود که بند را آب بدهم. (دریابندری، هکلبری‌فین ۲۴۱)

درست_نویسی