آموزشی «ریتم و تمپو» در داستان

[Tara Motlagh]

«استفاده» تندتر از «به‌کاربردن» (مانوس‌تر)؛ «طبقِ» تندتر از «بر طبق» (کوتاه‌تر)؛ «کجایید» تندتر از «کجا هستید» (کوتاه‌تر)؛ «شود» تندتر از «بشود» (آهنگ). «اسم مصدر» معمولا کوتاه‌تر از مصدرِ به‌قاعده و کامل است؛ مثلا «ساخت» (اسم مصدر) ریتم تندتری نسبت به «ساختن» (مصدر) دارد.

 

[Tara Motlagh]

ولی مصدرِ کامل گاهی روشن‌تر و صریح‌تر و آشناتر است. پس باید دید در بافت متن، کدام ریتمش تندتر درمی‌آید کدام کندتر.

 

[Tara Motlagh]

انتخاب واژه: با توجه به آنچه دربارهٔ ضرب‌آهنگ خودِ واژه‌ها گفتم، می‌توان در هرجای متن از میان واژه‌های مترادفی که در اختیار داریم، آن را که ریتم مناسب‌تری دارد انتخاب کنیم.

 

[Tara Motlagh]

توجه کنید واژه‌هایی که به انتخاب نهایی می‌رسند، باید از نظر معنایی و دستوری و اصول پذیرفته‌شدهٔ نگارش و درست‌نویسی، در آن جای خاص از بافتِ متن یکسان باشند. چنانکه گفتیم تغییر ریتم از راه‌های گوناگونی ممکن می‌شود؛ برای تنظیم ضرب‌آهنگ نباید کار نادرست انجام بدهیم. اگر با تغییر کلمه نشد، باید کار دیگری کرد.

 

[Tara Motlagh]

گفتیم هرچه معنا زودتر دریافت بشود ریتم کلمه تندتر است؛ هرچه آهسته‌تر درک شود کندتر. ولی انتخابِ کلمه برای این کار، مانند انتخاب میان واژه‌های ناروشن و روشن، سنگین و سبک، قلمبه و روان نیست. واژه‌هایی که پس از در نظر گرفتنِ درستی و تناسب با ویژگی‌های متن به این مرحله از انتخاب می‌رسند، تفاوت‌های باریکی دارند. انتخاب با توجه به این تفاوت‌های ظریف است.

 

[Tara Motlagh]

ضرب‌آهنگ میانه

تا اینجا گفتیم ریتم را تند کنیم یا کند کنیم تا مناسب بشود. ولی ممکن است متن واحد، خوانندگان متفاوتی داشته باشد که ضرب‌آهنگِ آن در ذهنشان فرق کند. البته معمولا متن با هر موضوعی که باشد، خوانندگانی چنین متفاوت ندارد. با این حال حتما می‌توان با همین نگرش و با روش‌هایی مانند آنچه پیشنهاد کردم، حد وسطی هم پیدا کرد که در دایرهٔ گوناگونیِ خوانندگان کمابیش همه را راضی نگه دارد.

 

[Tara Motlagh]

کاربرد برای متن‌های گوناگون؛ از جمله محتوای وبی و تبلیغاتی

تنظیم ریتم متن فقط برای نوشته‌های بلند آموزشی و علمی نیست. برای همه‌جور متنی کار می‌کند؛ از جمله متن‌های کوتاه تبلیغاتی و متن‌هایی که برای انتشار در وب و شبکه‌های اجتماعی می‌نویسند.

 

[Tara Motlagh]

نویسندهٔ چنین متن‌هایی ممکن است بخواهد حرفش را آهسته بزند تا به ذهن بنشیند، یا فشرده و مسلسل‌وار به ذهن مخاطب شلیک کند، یا طوری ترتیب بدهد که ملایم از جلوی چشم بیننده رد بشود. تنظیم ضرب‌آهنگ و روش‌هایی مانند آنچه گفتم، به درست‌کردن این کیفیت‌ها کمک می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

تنظیم‌کنندهٔ ریتم

این نکتهٔ مهمی است که نویسنده چون خودش متن را پرورده و نوشته و با مفاهیم آن مانوس است و کلیّت آن را در ذهن دارد، دشوار می‌تواند ایراد ضرب‌آهنگ نوشتار را ببیند و تنظیم کند. سخت می‌تواند خودش را جای ک.س دیگری بگذارد که اولین بار است آن را می‌خواند؛

 

[Tara Motlagh]

دارد کلمه‌به‌کلمه پیش می‌رود. این کار کار کسی است که خودِ نویسنده نیست ولی فنون و نازک‌کاری‌های نویسندگی را بلد است؛ می‌تواند در چشم خواننده بنشیند و کمک کند تا متن بهتر بشود. این یکی از ویژگی‌های منتقد و ویراستار است.