آموزشی «ریتم و تمپو» در داستان

[Tara Motlagh]

همچنین اگر اصل خسّت در نشانه‌گذاریِ کاما (ویرگول) را کمتر رعایت کنید و کمتر خسیس باشید، چون دیدنِ شکلِ مکث (علامت کاما) تاکید بصری دارد، ریتم را تندتر از وقتی می‌کند که آن را نگذارید.

 

[Tara Motlagh]

یعنی با اینکه بدون علامت هم می‌توان درست خواند؛ انگار دیدنش مکث را بیشتر می‌کند. البته شاید درست این باشد که بگوییم «تراکم مکث‌های بجا» ریتم را تندتر می‌کند؛ همانند اثری که فعل‌های پشت‌سرهم دارند.
اعراب‌گذاری که برای رفع ابهام باشد نیز به تند شدن ریتم کمک می‌کند. چون عبارت مبهم ناچار آهسته‌تر خوانده می‌شود.

 

[Tara Motlagh]

تغییر ضرب‌آهنگ با واژه

واژه‌های حذف‌شدنی: همیشه کلمات یا عباراتی از هر نوع (فعل، حرف اضافه، صفت،...) هستند که می‌توان به قرینهٔ لفظی یا معنوی کنار گذاشت یا در جایی که لازم است اضافه کرد؛ اشکالی پیش نمی‌آورند.

 

[Tara Motlagh]

اگر خواستید ریتم را کند کنید، این‌ها را در جای خودشان بیاورید یا حذف نکنید. اگر خواستید ریتم را تند کنید، مطابق دستور زبان و با رعایت اصول درست‌نویسی حذف کنید تا واژه کمتر بشود و جمله فشرده‌تر باشد.

 

[Tara Motlagh]

واژه‌های خنثی: بعضی واژه‌ها در متن به نظر خنثی می‌آیند؛ انگار بود و نبودشان به‌شکل مستقیم به انتقال معنا کمک نمی‌کند. شاید هم مصداق حشو باشند؛ ولی دست‌کم برای نرم‌شدن آهنگِ کلام خوب هستند.

 

[Tara Motlagh]

برای تند کردن ریتم می‌توانید این‌ها را بردارید. اگر می‌خواهید کُند کنید اضافه کنید؛ چون ذهن خواننده را که مشغول فهمیدن مفاهیم است درگیر نمی‌کنند. البته باید از جایگاه دستوری آن‌ها آگاه بود تا گذاشتن و برداشتن‌شان نادرستی پیش نیاورد.

 

[Tara Motlagh]

ریتم خودِ واژه‌ها: به نظر می‌رسد واژه‌ها خودشان جدا از بافت متن ضرب‌آهنگ دارند. دو کلمهٔ مترادف را در نظر بگیرید که در یک جای خاص از بافت متن، از نظر معنا و دستوری و چیزهای واجب دیگر همانند هستند؛ ولی معنا از یکی زودتر از دیگری درک می‌شود.

 

[Tara Motlagh]

این ویژگی دلایلی دارد همچون: آهنگ کلمه، ذهنیت گویشوران مثلا فارسی یا عربی یا انگلیسی بودن کلمه، رایج و آشنا و مانوس بودن یا مهجور و ناآشنا بودن آن.
از سوی دیگر ویژگی‌های مخاطب متن نیز در ضرب‌آهنگ هر واژه موثر است. هرچه واژه یا عبارت برای کسی آشناتر و روان‌تر باشد، ضرب‌آهنگش برای همان آدم تندتر است. برای نمونه کلمات کوچه‌بازاری برای خوانندهٔ فرهیخته نامانوس است؛

 

[Tara Motlagh]

برعکس واژه‌های فرهیختگی برای آدم‌های کم‌سواد ناآشنا است. رشتهٔ تحصیلی و شغل هم موثر است. مثلا واژه‌های انگلیسی برای مهندسان رشته‌های مدرن آشناتر است؛ با عربی راحت نیستند. زبان و لهجهٔ مادری هم اثر دارد. شاید به آن ربط دارد که بعضی می‌گویند برخی کلمات برایشان سنگین است. یعنی گفتن و شنیدن آن‌ها برایشان دشوار است، دیرهضم است، دشوارفهم است. چنین واژه‌هایی برای آن آدم‌ها ریتم کندتری دارند.

 

[Tara Motlagh]

نمونهٔ چند کلمهٔ مترادف برای روشن‌کردن موضوع: «اگر» تندتر از «چنانچه» (دلیل: آهنگ، روشن‌تر)؛ «واژه» تندتر از «کلمه» (کوتاه‌تر و روشن‌تر)؛ «واژه‌ها» تندتر از «واژگان» (مانوس‌تر)؛ «تندتر» تندتر از «سریع‌تر» (کوتاه‌تر و روشن‌تر)؛ «ریتم» تندتر از «ضرب‌آهنگ» (کوتاه‌تر و آشناتر)؛ «بند» تندتر از «پاراگراف» (کوتاه‌تر) ولی اگر همان اول برای خواننده روشن نباشد که اینجا «بند» همان «پاراگراف» است شاید برعکس باشد؛