آموزشی آموزش وزن شعر فارسی | به زبان ساده و گام به گام

[ویتامین]

نکته ۲:

کلماتی مانند «آب»، یک همزه در ابتدا دارند و به صورت ئاب «مثل خار» به زبان آورده می‌شوند. در هنگام تقطیع هجایی به این نکته توجه داشته باشید.

 

[ویتامین]

نکته ۳:

کلماتی مانند بیابان و خیال را به صورت «بِ یا بان» و «خِ یال» هجابندی می‌کنیم.

 

[ویتامین]

نکته ۴:

پایان کلمات مختوم به «ه» ممکن است ملفوظ یا غیرملفوظ باشد و در هجابندی باید به آن دقت کنیم. مثلاً «ه» در «خانه» غیرملفوظ بوده و تلفظ آن «خانِ» است.

 

[ویتامین]

اکنون با هم چند مصراع را تقطیع هجایی می‌کنیم:

زان یار دلنوازم شکریست با شکایت
زان یا رِ دِل نَ وا زَم شُک ریست با شِ کا یَت

شب عاشقان بیدل چه شبی دراز باشد
شَ بِ عا شِ قا نِ بی دِل چِ شَ بی دِ راز با شَد

 

[ویتامین]

بازت ندانم از سر پیمان ما که برد
با زَت نَ دا نَ مَز سَ رِ پِی ما نِ ما کِ بُرد

دریای شورانگیز چشمانت چه زیباست
دَر یا یِ شو رَن گی زِ چَش ما نَت چِ زی باست

فرقی میان طعنه و تعریف خلق نیست
فَر قی مِ یا نِ طع نِ وُ تَع ری فِ خَلق نیست

 

[ویتامین]

همه این‌ قطعات هجایی را می‌توانیم به شکل منظم در جدول‌هایی به شکل زیر بگنجانیم و از علامت‌هایی که گفتیم نیز استفاده کنیم:

​

 

[ویتامین]

اکنون تقطیع هجایی یکی از ابیات زیبای غزل سعدی را انجام می‌دهیم که نکته مهمی دارد.

​

 

[ویتامین]

نکته ۵:

نکته بسیار مهمی در مصراع‌های اوّل و دوّم بیت بالا نهفته است. احتمالاً برایتان این پرسش پیش آمده که چرا در هجای «ران» حرف «ن» را در نظر نگرفته‌ایم. به یاد داشته باشید که تقریباً همیشه، وقتی حرف «ن» ساکن است و بعد از مصوت‌های بلند «آ، او، ای» می‌آید، آن را در تقطیع در نظر نمی‌گیریم. علتش هم این است که بودن و نبودنش تأثیری در وزن شعر ندارد. دقت کنید که گفتیم تقریباً، زیرا ممکن است استثنائاتی نیز پیدا شود.

 

[ویتامین]

حال نکته دیگری را با مثال شرح می‌دهیم. تقطیع بیت زیر را در نظر بگیرید. همان‌طور که می‌بینیم در مصراع اوّل علامت هجای کوتاه را به بلند تبدیل کرده‌ایم.

 

[ویتامین]

نکته ۶:

در شعر عروضی هیچ‌گاه سه هجای کوتاه متوالی «UUU» نداریم. اگر با چنین چیزی مواجه شدید بدانید که یکی از این هجاها بلند بوده و شاعر این کار را به دلیلی انجام داده است. این کار یکی از اختیارات شاعری است. اگر با چنین چیزی مواجه شدیم، باید با توجه به مصراع دیگر یکی از هجاهای کوتاه را با هجای بلند جایگزین کنیم، زیرا وزن دو مصرع باید یکی باشد.