آموزشی آموزش وزن شعر فارسی | به زبان ساده و گام به گام

[ویتامین]

نکته ۹:

یکی از اختیارات شاعری این است که مصرع‌هایی که با رکن «فاعلاتن» شروع می‌شوند، در مصرع بعد ممکن است با «فعلاتن» شروع شوند.

 

[ویتامین]

نکته ۱۰:

با توجّه موسیقی یکسانی که ایجاد می‌کنند، می‌توان رکن «مفتعلن» را در مصرع بعد با «مفاعلن» تعویض کرد.

 

[ویتامین]

نکته ۱۱:

اگر در آخر یک مصراع هجای بلند و در آخر مصراع بعدی هجای کشیده وجود داشته باشد، به وزن و موسیقی آسیبی وارد نمی‌شود.

 

[ویتامین]

نکته ۱۲:

گاهی می‌توان شعر را هم به ارکان چهار هجایی و هم دو هجایی تقسیم کرد. در این موارد بهتر است از ارکان چهار هجایی استفاده کنیم.

 

[ویتامین]

مثال استخراج وزن شعر

اکنون که دریافته‌ایم چگونه وزن شعر را بیابیم، وزن غزلی از سعدی را با مطلعِ «در آن نفس که بمیرم در آرزوی تو باشم / بدان امید دهم جان که خاک کوی تو باشم» استخراج می‌کنیم:

 

[ویتامین]

1. شعر را صحیح می‌خوانیم.
2. آن را تقطیع هجایی می‌کنیم.
3. با در نظر گرفتن اختیارات شاعری، افاعیل و ارکان عروضی را مشخص می‌کنیم.

 

[ویتامین]

وزن‌های پرکاربرد شعر فارسی

همان‌گونه که گفتیم، با کنار هم قرار دادن ارکان عروضی و تغییر چیدمان هجاها، می‌توان اوزان بسیاری را ساخت که البته تنها تعدادی از آن‌ها مطبوع شنونده قرار می‌گیرند.

 

[ویتامین]

اوزان شعر فارسی از سیصد وزن تج*اوز نمی‌کنند و نیز شاید بتوان گفت که در میان‌ آن‌ها بیش از پنجاه وزن به صورت عام وجود ندارد. وزن‌های معروف شعر فارسی که محمدکاظم کاظمی در کتاب روزنه آن‌ها را فهرست کرده است، در ذیل آورده شده‌اند.

 

[ویتامین]

مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن

عمری‌ست تا من در طلب هر روز گامی می‌زنم
دست شفاعت هر زمان در نیک‌نامی می‌زنم
«حافظ»

 

[ویتامین]

فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن

ای درختِ معرفت، جز شکّ و حیرت نیست بارت
یا که من باری ندیدم، غیر از این بر شاخسارت
«مهدی اخوان ثالث»