اینترنت آنچه که باید درباره اینترنت در ایران بدانیم

[ممد صنوبر]

وب، فرزند اینترنت​

اغلب وب و اینترنت به عنوان مترادف یکدیگر به کار گرفته می‌شوند اما این دو کلمه دقیقا یک مفهوم ندارند. اینترنت بزرگ‌تر از وب است و پیش از آن وجود داشته است. در واقع وب بخشی از اینترنت است که در سال 1990 توسط دانشمندی به نام تیم برنزلی اختراع شد و سبب شد اینترنت به طور عمومی‌تر در دسترس قرار گیرد.

 

[ممد صنوبر]

وب در واقع به صفحاتی که شما را به جهان اینترنت متصل می‌کنند گفته می‌شود. آدرس‌های اینترنتی که با www که مخفف World Wide Web است شروع می‌شوند همگی وب هستند. وقتی مرورگرتان را باز می‌کنید و با تایپ کردن آدرس وب‌سایت بانک‌تان می‌خواهید از خدمات اینترنتی آن استفاده کنید یا برای اطلاع از اخبار ورزشی یا فناوری وارد یک سایت خبری تخصصی ورزشی یا فناوری می‌شوید در واقع دارید از طریق فضای «وب» به اینترنت متصل می‌شوید. اما اگر از اپلیکیشن موبایلی بانک‌تان برای انجام خدمات بانکی خود استفاده کنید یا اخبار را از طریق اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها دنبال کنید دیگر پای وب در میان نیست.

 

[ممد صنوبر]

اینترنت چگونه به دست ما می‌رسد؟​

تقریبا همه محتوایی که در اینترنت به دست ما می‌رسد از طریق کابل‌ها جا‌به‌جا می‌شوند. با وجود پیشرفت فناوری‌های بی‌سیم و خدمات ماهواره‌ای، هنوز هم کابل‌ها سریع‌ترین و همچنین اقتصادی‌ترین وسیله برای انتقال داده‌ها به حساب می‌آیند.

 

[ممد صنوبر]

اکثر این کابل‌ها در کف اقیانوس‌‌ها و دریاها قرار دارند. ضخامت آنها معمولا بیش از قطر یک قوطی نوشابه نیست اما طول آنها متفاوت است. بعضی از آنها مانند کابلی که از دوبلین، پایتخت ایرلند، به جزیره‌ای در ولز به نام انجل‌سی Angelsey می‌رود نزدیک به 129 کیلومتر طول دارند و برخی دیگر نیز مانند کابل SEA-ME-WE 3 با 39 نقطه اتصال، 39 هزار کیلومتر طول دارد.

 

[ممد صنوبر]

خطر جاسوسی در کمین است​

دولت‌ها نیز گاهی به دنبال جاسوسی از طریق این کابل‌ها هستند. سال ۲۰۱۳ روزنامه بریتانیایی گاردین در گزارشی به نقل از ادوارد اسنودن، کارمند سابق سازمان CIA و آژانس امنیت ملی آمریکا NSA، فاش کرد: «آژانس جاسوسی بریتانیا (GCHQ) به طور مخفیانه به شبکه کابل‌هایی که تماس‌های تلفنی و ترافیک اینترنت جهان را جابه‌جا می‌کنند دسترسی پیدا کرده و مقادیر زیادی از اطلاعات شخصی حساس را با شریک آمریکایی خود، آژانس امنیت ملی آمریکا به اشتراک می‌گذارد. اسناد نشان ‌می‌دهد که سال آژانس جاسوسی بریتانیا با دسترسی به بیش از ۲۰۰ کابل فیبر نوری قادر بوده حداقل داده‌های ۴۶ مورد از آن‌ها را در یک زمان پردازش کند.» اسم رمزی این پروژه TEMPORA بود که در سال ۲۰۰۸ به طور آزمایشی توسط بریتانیا شروع شد و زمستان ۲۰۱۱ به مرحله عملیاتی رسید. تمپورا امکان ذخیره‌سازی فراداده‌ها (MetaData) را تا ۳۰ روز دارد.

 

[ممد صنوبر]

روسیه نیز یکی دیگر از دولت‌های در مظان اتهام است. کشتی تحقیقاتی و اقیانوس‌شناسی یانتار روسیه مجهز به تجهیزات جاسوسی است. این کشتی چندین زیردریایی کوچک نیز حمل می‌کند. اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی ارتش بریتانیا در مورد این کشتی هشدار داد. از دید بریتانیا روسیه می‌تواند در کابل‌های اینرنتی زیر دریا که اروپا و آمریکا را به یکدیگر متصل می‌کند، اختلال ایجاد کند. ادعا می‌شود که این کشتی سال ۱۳۹۵ در بندرعباس نیز پهلو گرفته بود.

 

[ممد صنوبر]

شهشانی در گفتگویی با پیوست اولین تجربه ایران در ارتباط با شبکه جهانی را مربوط به پاییز سال ۱۳۷۱ می‌داند. در آن زمان دانشگاه لینس اتریش از طریق بنیاد شبکه پژوهشی اروپا EARN به مرکز تحقیقاتی فیزیک نظری و ریاضیات متصل شد. دی ماه همان سال برای اولین بار داده‌هایی از طریق پروتکل NJE بین ایران و اتریش رد و بدل شد.

 

[ممد صنوبر]

اواخر سال ۷۲ بود که پروتکل IP/TCP در ایران به راه افتاد. در آن زمان شبکه اینترنت ما زیرشبکه‌ای از دانشگاه وین بود و در انتهای آدرس‌های اینترنتی نشانی دانشگاه وین یعنی univie.at به چشم می‌خورد. ظرفیت اتصال کل کشور به اینترنت نیز ۹/۸ کیلوبیت بر ثانیه بود. در شرایطی که هنوز سرویس‌های وب و فایل‌های گرافیکی در اینترنت ارائه نمی‌شدند این سرعت برای تبادل ایمیل کافی به نظر می‌آمد.

 

[ممد صنوبر]

ماجرای ثبت دامنه دات آی آر هم از زبان این استاد بازنشسته دانشگاه شنیدنی است. شهشهانی می‌گوید: «در آن زمان شخصی به ناک جاناتان پوستل مالک مطلق تمام نشانه‌های اینترنت بود و در عمل خودش تمامی آدرس‌ها را صادر می‌کرد. شاید الان برای شما تصورش هم دشوار باشد که فقط یک نفر به تنهایی اینترنت جهان را کنترل می‌کرد اما در آن زمان این ممکن بود. به هر حال در عمل این درخواست رفت زیر دست آقای پوستل و سر و کله یک نفر پیدا شد به نام استیو گلدستاین که نماینده بنیاد NSF و متولی اینترنت در آمریکا بود. این آقای گلدستاین به شدت ضد ایرانی بود و جاناتان پوستل را تحت فشار گذاشت که نباید به ایران آدرس اختصاصی بدهید.» در نهایت ایران به نهادی بالا دستی به نام جامعه اینترنت Internet Society شکایت می‌کند و با پیگیری‌های انجام شده بالاخره در تاریخ ۱۷ فروردین ۱۳۷۳ دامنه دات آی آر به ثبت می‌رسد.

 

[ممد صنوبر]

یکی دیگر از وقایع مهم تاریخچه اینترنت در ایران تاسیس شرکت امور ارتباطات دیتا است. در سال ۱۳۷۴ مجلس شورای اسلامی طرح تاسیس این شرکت را تحت نظر شرکت مخابرات ایران تصویب کرد و مسئولیت توسعه خدمات دیتا در کشور را به‌طور انحصاری در اختیار این شرکت دولتی زیر مجموعه وزارت پست و تلگراف وقت قرار داد.