اینترنت آنچه که باید درباره اینترنت در ایران بدانیم

[ممد صنوبر]

توزیع اینترنت در ایران​

در ایران دروازه اصلی ورود به اینترنت، شرکت ارتباطات زیرساخت است و واردات و توزیع پهنای باند اینترنتی در سراسر کشور به صورت انحصاری در اختیار این شرکت است.

همه سرویس‌دهنده‌های داخلی در نهایت از این شرکت دولتی سرویس می‌گیرند و مدیریت ورود اینترنت به ایران هر زمان که بخواهد می‌تواند ارتباط ایران را با شبکه جهانی اینترنت متوقف یا محدود کند.

 

[ممد صنوبر]

شرکت ارتباطات زیرساخت یک شرکت سهامی خاص است که صد در صد سهام آن متعلق به دولت است. در سال ۷۸ شرکت طرح و توسعه تلفن ایران به شرکت طرح و توسعه شبکه‌های مخابراتی تغییر نام داد. سپس در مرداد ماه سال ۸۳، هیئت وزیران دولت هشتم بنا بر پیشنهاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با تجدید سازمان، تغییر نام و اصلاح اساسنامه این شرکت به شرکت ارتباطات زیرساخت موافقت کرد.

این شرکت در زمینه شبکه‌های زیرساخت ارتباطی به تصویب طرح‌های جامع می‌پردازد و وظیفه تاسیس، توسعه، نگهداری، نظارت و مدیریت بر شبکه ارتباطات زیرساخت را بر عهده دارد. به عبارتی شرکت ارتباطات زیرساخت، زیرساخت‌هایی که برای ارائه اینترنت در کشور مورد نیاز است را مهیا می‌کند و خود نیز بر آن‌ها نظارت و کنترل دارد.

 

[ممد صنوبر]

پروانه‌های ارائه خدمات اینترنتی​

سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی سال ۱۳۹۳ اعلام کرد از این پس به صدور دو نوع پروانه در زمینه تامین، توزیع و ارائه خدمات اینترنتی اقدام می‌کند. این دو نوع پروانه، تامین کننده ارتباطات ثابت (FCP) و خدمات ارتباطی ثابت (ISP) را شامل می‌شود.

وجه تمایز مهم مجوز FCP نسبت به مجوزهای قدیمی در این است که اپراتورهای دارای این پروانه علاوه بر استفاده از شبکه اپراتور غالب یعنی شرکت مخابرات ایران، مجازند درصدی از شبکه مورد نیاز را خودشان تامین کنند تا رقابت در بخش تامین زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت و انتقال شبکه نیز جهش یابد.

 

[ممد صنوبر]

همچنین فرزاد حسنی، قائم‌مقام مدیرعامل شرکت داده‌پردازی رسپینا نیز زیاد نشدن تعرفه اینترنت را عامل عدم توسعه شبکه توسط دارندگان پروانه FCP دانسته بود. به نظر او، توسعه چنین شبکه‌ای نیاز به سرمایه بالایی دارد و تا زمانی که تعرفه اینترنت ثابت افزایش پیدا نکند هیچ سرمایه‌گذاری حاضر نیست سرمایه خود را به این بازار وارد کند.

 

[ممد صنوبر]

مفهوم پهنای باند​

ابتدا بیایید با مفهوم پهنای باند آشنا شویم، سپس سری به اعداد و ارقام مربوط به پهنای باند در داخل کشور بیندازیم.

پهنای باند BandWidth اصطلاحی است که احتمالا به گوش‌تان خورده است. اغلب مردم پهنای باند را برابر با سرعت اینترنت می‌دانند. این دو با یکدیگر ارتباط دارند اما دقیقا یک چیز نیستند. این اصطلاح در واقع اشاره به میزان اطلاعاتی دارد که در یک ارتباط اینترنتی در و در محدوده زمانی مشخصی جا به جا می‌شود و بیشتر با واحد مگابیت بر ثانیه Mbps سنجیده می‌شود هر چند واحد گیگابیت بر ثانیه نیز برای سنجش آن کاربرد دارد.

 

[ممد صنوبر]

برای روشن‌تر شدن قضیه یک خیابان را در نظر بگیرید. هر چه پهنای خیابان بیشتر باشد امکان حضور ماشین‌های بیشتری روی آن وجود دارد. حال ممکن است تنها یک ماشین در آن رفت و آمد کند یا اینکه تمامی عرض خیابان از ماشین‌های در حال حرکت اشغال شود. پهنای باند اینترنت نیز همینطور است. هر چه افزایش پیدا کند مقادیر بیشتری از bitها امکان جابه‌جایی دارند.

 

[ممد صنوبر]

وضعیت پهنای باند در ایران و شبکه ملی اطلاعات​

بنا بر آمارهای رسمی ظرفیت پهنای باند داخلی و بین‌المللی طی سال‌های اخیر در ایران افزایش قابل توجهی یافته است. ظرفیت پهنای باند اینترنت بین‌المللی از ۸۲ گیگابیت بر ثانیه در سال ۹۲ به بیش از ۴ هزار گیگابیت بر ثانیه رسیده است. همچنین در مورد اینترنت داخلی نیز این رقم در آغاز دولت یازدهم (مرداد ۹۲) ۶۲۴ گیگابیت بر ثانیه بود که طبق آخرین آمار در سال ۹۸ به ۲۴ هزار و ۲۰ گیگابیت بر ثانیه رسید.

شبکه ملی اطلاعات: اولین بار اواخر سال ۱۳۸۴ بحث شبکه ملی اینترنت در کشور به میان آمد. در آن زمان مهم‌ترین دلیل پیاده‌سازی این شبکه کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت عنوان شد.

 

[ممد صنوبر]

سال ۱۳۹۲ شورای عالی فضای مجازی طی مصوبه‌ای شبکه ملی اطلاعات را اینگونه تعریف کرد: «شبکه ملی اطلاعات، به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت به همراه سوئیچ‌ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است به صورتی که درخواست‌های دسترسی داخلی برای اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به هیچ وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.»

با برقراری شبکه ملی اطلاعات سایت‌های داخلی از هاست‌های داخل کشور سرویس می‌گیرند. مثلا وقتی از طریق شبکه ملی اطلاعات به یک سایت دسترسی پیدا می‌کنید دیگر لازم نیست از سرورهای هزاران کیلومتر آن‌ طرف‌تر سرویس بگیرید. در این صورت برای استفاده از محتوای تولیدی در داخل به خرید پهنای باند بین‌المللی از شرکت‌های خارجی نیازی نیست. این مسئله به کاهش‌ هزینه‌های داخلی اینترنت می‌انجامد.

 

[ممد صنوبر]

از صحبت‌های مسئولین این حوزه پیداست دغدغه‌ توسعه و برقراری شبکه ملی اطلاعات تنها به مسائل اقتصادی مرتبط نیست. رضا تقی‌پور، عضو شورای عالی فضای مجازی و نماینده مجلس،‌ مهم‌ترین ویژگی شبکه‌ی ملی اطلاعات را «استقلال یا مدیریت بومی در کنار گستردگی سازگاری و ارتباط و تعامل بسیار گسترده و وسیع با اینترنت» می‌داند. در کنار این مسئله بحث امنیت نیز مورد توجه تقی‌پور است. او در این باره می‌گوید:‌ «اگر یک روزی به‌دلایل مختلفِ اقتصادی، سیاسی، امنیتی و… امکان ارائه‌ی خدمات بر روی شبکه‌ی اینترنت امکان‌پذیر نبود، این امکان از طریق شبکه‌ی ملی اطلاعات فراهم باشد.»

تقی‌پور دفع خطر کسانی که «مبتدی‌ترینشان افراد عادی و هکرها و حرفه‌ای‌ترین آن‌ها ارتش‌های سایبری، گروه‌های سازمان‌یافته و تروریست‌های سایبری» هستند را از طریق برقراری شبکه ملی اطلاعات ممکن می‌داند. البته او مشخص نمی‌کند منظور از گروه‌های سازمان‌یافته و تروریست‌های سایبری دقیقا چه کسانی است.

 

[ممد صنوبر]

دسترسی مردم ایران به اینترنت​

دسترسی مردم ایران به اینترنت در ۲۰ سال اخیر و به ویژه دهه ۹۰ خورشیدی با رشدی قابل‌توجه همراه بوده. سیاستگذاران و مجریان قانون نیز غالبا به دنبال توسعه زیرساخت‌های اینترنت در کشور بوده اند. بر اساس قانون برنامه ششم توسعه، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است «در توسعه زیرساخت‌های خدمات الکترونیکی در مناطق محروم و روستایی سرمایه‌گذاری کند به‌گونه‌ای که امکان ارائه دست‌کم چهار خدمت الکترونیکی اصلی دولت (سلامت، آموزش، کشاورزی و بانکی) در ۸۰ درصد روستاهای بالای ۲۰ خانوار کشور امکان‌پذیر شود.»