آموزشی از ویرگول درست استفاده کنیم

[Leila Moradi]

به نام خدا

علائم سجاوندی در زبان فارسی تنوع زیادی دارند و برای هر یک از آن‌ها کاربردهای مختلفی تعریف شده است. برای مثال، در انتهای جمله خبری از علامت نقطه «.» استفاده می‌کنیم و برای جملات پرسشی از علامت سؤال «؟» کمک می‌گیریم.

 

[Leila Moradi]

کاربردهای هر یک از نشانه‌های نگارشی متفاوت است. یکی از آ‌ن‌ها ویرگول است. ویرگول کلمه‌ای فرانسوی است که در زبان انگلیسی به آن «Comma» گفته می‌شود. کاما نیز در زبان فارسی به کار می‌رود. نقش اصلی ویرگول در جمله، برای ایجاد مکث یا وقفه است.

 

[Leila Moradi]

ویرگول به‌طور کلی، نشانه فاصله و مکث بین دو کلمه یا دو بخش از جمله است، اما گاهی این برداشت ممکن است به استفاده نادرست از ویرگول منجر شود. برخی معتقدند چنین تعریفی از ویرگول باعث می‌شود که هر جا درنگی در جمله وجود دارد، می‌توان در آنجا ویرگول گذاشت. اما واقعیت این است که هر درنگ کوتاهی را نمی‌توانیم به ویرگول تبدیل کنیم. به عبارت ساده‌تر، هر درنگی نشانه ویرگول نیست.

 

[Leila Moradi]

ازطرفی، درنگ امری کاملاً سلیقه‌ای است و تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر حالات روحی فرد و وضعیت جسمانی او قرار دارد. بنابراین، صرفاً با استناد به این‌که هر جا در گفتار مکثی وجود دارد، باید از ویرگول استفاده کنیم، تعبیر چندان درستی نیست.

 

[Leila Moradi]

اهمیت ویرگول در نگارش فارسی
نقطه‌گذاری یا نشانه‌گذاری در زبان فارسی اهمیت زیادی دارد. برای درک این اهمیت، کافی است متنی را انتخاب کنید و همه علائم نگارشی آن را حذف کنید. خواهید دید که خواندن و درک آن چقدر دشوار خواهد شد. به مثال زیر دقت کنید.

 

[Leila Moradi]

در این بازی علی برادرم و وحید گل زدند.

در مثال فوق، به کار نبردن ویرگول باعث بدفهمی و ابهام شده است. درواقع معلوم نیست چند نفر گل زده‌اند. اما به‌کمک ویرگول می‌توانیم ابهام‌زدایی کنیم. جمله فوق، در دو حالت زیر، معانی کاملاً متفاوتی دارد:

در این بازی، علی، برادرم و وحید گل زدند.

(سه نفر گل زدند.)

در این بازی، علی، برادرم، و وحید گل زدند.

(دو نفر گل زدند.)

بنابراین، نباید کاربرد ویرگول را به‌عنوان یکی از نشانه‌های نگارشی نادیده گرفت، چراکه ممکن است معنی جمله را تغییر دهد.

 

[Leila Moradi]

در این آموزش، صرفاً به بررسی کاربرد ویرگول از جنبه دستور زبان خواهیم پرداخت و به قواعد ویرگول‌گذاری اشاره خواهیم کرد. ویرگول یکی از نشانه‌هایی است که میان جمله‌ها گذاشته می‌شود. برخی از نشانه‌ها را در انتهای جمله می‌بینیم، مانند نقطه. اما از ویرگول یا نقطه‌ویرگول معمولاً برای جدا کردن بندهای جمله‌های مرکب، یعنی جمله‌های هم‌پایه استفاده می‌شود.

 

[Leila Moradi]

کاربردهای ویرگول را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

مهم‌ترین کاربرد ویرگول برای جدا کردن اعضای هم‌پایه جمله است، مشروط بر این‌که حروفی مانند «و»، «یا»، «هم... هم»، «یا... یا» و «نه... نه» بین آن‌ها نباشد. جمله‌های زیر به ویرگول نیاز ندارند:
او یا امروز یا فردا می‌آید.

معلم نه در کلاس بود نه در دفتر.

خواهر کوچکم هم نقاشی می‌کند هم خیاطی بلد است.

 

[Leila Moradi]

اگر در جمله‌ای چند عضو هم‌پایه کنار هم باشند، می‌توانیم آن‌ها را با ویرگول از هم جدا کنیم، مانند مثال زیر:
فردوسی، حافظ، سعدی، خیام و مولوی پنج شاعر بزرگ ایران هستند.

 

[Leila Moradi]

نکته: یکی از راه‌هایی که می‌تواند به تشخیص ویرگول در جمله کمک کند، استفاده از حرف ربط «و» بین عضوهای کنار یکدیگر است. اگر معنی جمله تغییر نکرد، عضوها هم‌پایه‌اند و می‌توانیم از ویرگول استفاده کنیم، مانند مثال زیر:

بهار، تابستان، پاییز و زمستان چهار فصل سال هستند.