آموزشی اصول استفاده از علائم نگارشی

[Ela]

در هنگام صحبت کردن، می‌توان لحن صدا و گفتار را برای بیان تاکید و سایر احساسات تغییر داد، اما در هنگام نوشتن امکان چنین عملی وجود ندارد. دراین حالت، علائم نگارشی و اصول استفاده از علائم نگارشی در یک متن نوشته شده می‌توانند چنین نقشی را ایفا کنند.

نشانه‌های نگارشی یعنی استفاده از علامت‌ها و نشانه‌های استاندارد در یک متن به‌منظور جداسازی کلمات به جمله‌ها، بندها و عبارات که به روشن شدن معنا و مفهوم یک متن می‌انجامد. دانستن نحوه استفاده از این علامت‌ها تنها به یک موضوع ساده ختم نمی‌شود، بلکه می‌تواند بسیار پیچیده باشد.

نشانه‌گذاری‌های نگارشی مناسب همانند یک راهنما در یک متن عمل می‌کنند، به‌گونه‌ای که مخاطب را برای درک ایده‌ها و نظرات شرح داده شده در متن راهنمایی می‌کند. همچنین این نشانه‌های نگارشی به مخاطب اعلام می‌کند که چه‌موقع باید سرعت خواندن خود را کم کند، افزایش دهد یا حتی مکث کند و متوقف شود.

به‌این‌ترتیب، با یادگیری نحوه استفاده از تمامی علامت‌های نگارشی در مقاله؛ می‌توان ایده‌ها، عقاید و استدلال‌های نوشته شده در متن را واضح و روان‌تر بیان کرد و ازطرفی خواننده می‌تواند ارتباط کامل‌تری با متن ارائه شده برقرار کند.

 

[Ela]

اهمیت و ضرورت استفاده از علائم نگارشی

نگارش رسمی به زبان فارسی چیزی فراتر از انتخاب کلمات مناسب و درست است. اکثر دانشجویان و دانش‌آموزان در مقاله‌ها و پروژه‌های خود به‌‌غیر از نقطه و ویرگول از سایر علامت‌های نگارشی به‌ندرت استفاده می‌کنند، که دلیل اصلی آن می‌تواند عدم آگاهی از اصول استفاده از علائم نگارشی باشد.

 

[Ela]

درواقع شما می‌توانید مقاله یا متنی را تنها با دو علامت نگارشی نقطه و ویرگول بنویسید، اما آن نوشته خیلی خوب از کار درنمی‌آید. این کار دقیقا مثل این است که شما بخواهید خانه‌ای را تنها با چکش و اره بسازید. بدین‌ترتیب از اهمیت و ضرورت اصول استفاده از علائم نگارشی در یک متن یامقاله می‌توان به موارد زیراشاره کرد:

 

[Ela]

نشانه‌گذاری‌ها در درجه اول به نشان دادن مکث‌ها و همچنین تاکید بر ایده‌ها و افکار خاصی که در متن عنوان شده‌اند، کمک می‌کند.استفاده از این علامت‌ها در متن به خواننده در درک انتقال پیام متن کمک شایانی می‌کند.استفاده از علامت نگارشی نامناسب و اشتباه، مثلا: قرار ندادن یک نقطه در جمله؛ می‌تواند به معنای کل یک عبارت خدشه وارد کند و باعث تغییر معنای آن شود.استفاده و کاربرد صحیح این علامت‌های نگارشی به‌ویژه در نگارش متون آکادمیک بی‌نهایت ضروری است، زیرا به تقویت و بازخورد مثبت استدلال‌هایی که در متن ذکر می‌شود، کمک زیادی می‌کند.

 

[Ela]

بنابراین آگاهی از نحوه‌ی استفاده از علائم نگارشی مناسب و بجا برای نگارش کتاب، پروژه، مقاله‌های دانشگاهی و تخصصی بسیار مهم است. شما می‌توانید نمونه‌ای از کاربرد مناسب و صحیح استفاده از این نشانه‌گذاری‌های نگارشی را در ترجمه مقاله مشاهده کنید.

در این مطلب سعی شده است که به تمامی علامت‌های نگارشی مورد استفاده در ادبیات فارسی به همراه اصول و کاربرد نحوه استفاده صحیح از این علائم؛ به‌طور مفصل پرداخته شود.

 

[Ela]

1- نقطه(.)
2- ویرگول(،)
3- نقطه ویرگول(؛)
4- علامت سوال(؟)
5- علامت تعجب(!)
6- دو نقطه(:)
7- گیومه«»
8- خط فاصله (=خط تیره)(-)
9- سه نقطه(…)
10- پرانتز (=ابرو، کمان)()
11- کروشه یا قلاب[]
12- یک ستاره(*)
13- دو ستاره(**)
14- سه ستاره(***)
15- پیکان یا فلش(←)
16- ممیز(/)
17- تکرار یا ایضاً(//)
18- چند نقطه(……..)
19- آکولاد{}
20- تساوی(=)
21- دایره توپر.
22- دایره توخالی
o2- مربع توپر
24- درصد(٪)

 

[Ela]

همان‌طور که گفته شد برای نوشتن یک متن کامل و درست، نیاز است که علائم نگارشی و اصول استفاده صحیح از این علامت‌ها را بدانیم. در ادامه به انواع این نشانه‌ها و نحوه استفاده از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

1- نقطه (.)

نقطه در انتهای یک جمله خبری قرار می‌گیرد. از جمله موارد استفاده از نقطه عبارتند از:
بعد از توضیحات پاورقی‌ها، جداول و نمودارها. مثال:

او توصیه کرد که کتاب توهم کاربر به قلم «تور نورتراندرز1» را هم بخوانم.

1 .samizdat، The User Illusion by Tor Norretranders

بعد از آوردن مشخصات منابعی که در متن عنوان شده است. مثال:

(آل احمد، 1343، ص 39).

برای نشان دادن حروف اختصاری باید پس از هر حرف بجز حرف آخر نقطه گذاشته شود. مثال:

ه. ق (هجری قمری)

در پیان یک جمله خبری کامل. مثال:

سرانجام روز موعود فرا رسید.

 

[Ela]

2- ویرگول (،)

از آن برای اینکه دو بخش یا بیشتر از دو بخش را در جمله بهم مرتبط کند، استفاده می‌شود که با یک مکث کوتاه در هنگام خواندن متن قابل تشخیص است. بنابراین خواننده پس از فهم جمله اول، منتظر بخش دوم جمله قرار می‌گیرد. از حمله کاربردهای این علامت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بین دو کلمه‌ای که خواننده ممکن است آن دو کلمه را بهم وصل کند و پشت سرهم بخواند. مثال:

دکتر، مریض را از بیماری‌اش مطلع کرد.

در دو طرف عطف بیان و بدل نیز معمولاً به کار می‏رود. مثال:

جناب آقای مهندس حسینی، رییس شرکت، با تقاضای وام من موافقت کرد.

بین چند صفت، کلمه یا گروه که در کنارهم قرار می‌گیرند، باید ویرگول به‌کار برد. باید این نکته را مدنظر قرار داد که در دو کلمه آخر حرف “و” بجای ویرگول قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال:

او روشنفکر، سوسیالیست، نویسنده، منتقد ادبی و مترجم ایرانی بود.

بین جمله‌های وابسته. مانند:

در جمع دوستان صمیمی، انسان احساس شادابی بیشتری دارد.

برای جداسازی و تفکیک یک آدرس

ایران، مشهد، میدان آزادی، دانشگاه فردوسی مشهد

جداکردن ارقام و اعداد در عبارت

صفحه‌های 50، 55، 68، 89 و 93 را پرینت بگیرید.

پس از کلمه‌ها و عبارت‌های ربطی. مانند: با این‌حال، به‌هرحال، بااین همه و… .

به هرحال، دیگر هیچ سرنخی در دست نداشت.

 

[Ela]

3- نقطه ویرگول (؛)

این نوع از علائم نگارشی همان‌طور که از نامش پیداست هم کاربرد نقطه را دارد و هم ویرگول. نشان‌دهنده یک مکث طولانی است که مکث آن از ویرگول طولانی‌تر؛ اما از نقطه کوتاه‌تر است. اصول استفاده از این علامت عبارت است از:

برای جداکردن جمله‌ها و عبارت‌هایی که از نظر دستور زبان مستقل و غیروابسته هستند، اما از ارتباط معنایی باهم برخوردارند ومکمل یکدیگرند. مثال:

به بقیه عکسها نگاه میکنم؛ همگی عکسهای من و پدرم هستند.

هنگامی که به نظر می‌رسد جمله تمام شده است؛ اما درواقع آن جمله ادامه دارد و قصد نویسنده این است که خواننده را به خواندن ادامه‌ی مطلب جلب کند. این جمله‌ها معمولا با کلمات توضیحی مانند: ولی، اما، زیرا، مثلاً، فرضاً، یعنی، هم‌چنین، بنابراین و …. به‌کار می‌روند. مثال:

من همیشه برای مطالعه به کتابخانه می‌روم؛ اما به دلیل کرونا امکان رفتن به آنجا را ندارم.
استفاده از نقطه ویرگول برای فهرست سازی یا برشمردن چیزی. مثال:

لوازمی که برای رفتن به طبیعت نیاز دارید عبارتند از: کیسه خواب؛ کوله پشتی؛ لباس گرم؛ غذای سبک و … .

برای ربط چندین جمله پشت سرهم. مثال:

من امروز صبح از خواب بیدار شدم؛ بعد صبحانه خوردم؛ بعد به مدرسه رفتم.

 

[Ela]

4- علامت سوال (؟)

از این علائم نگارشی در موارد زیر استفاده میشود:

در پایان جمله های پرسشی.مثال:

کلاس ادبیات چه ساعتی شروع می‌شود؟

در مواقعی که نویسنده درباره مطلبی تردید و شک دارد، باید این علامت سوال را در داخل پرانتز در جلوی کلمه مورد نظر قرار دهد.

آغاز پیدایش نثر فارسی در اواخر قرن چهارم (؟) بود.