آموزشی اصول استفاده از علائم نگارشی

[Ela]

5- علامت تعجب (!)

این علامت برای توصیف تعجب، هیجان، حیرت، دستور؛ تمسخر؛ تاکید؛ افسوس؛ خشم و به طور کلی در پایان جملاتی که بیانگر عواطف و احساسات هستند، قرار می‌گیرد. کاربردهای آن:
بیان تعجب و حیرت

به به عجب هوای آفتابی!

برای ندا و مورد خطاب قرار دادن

مهمانان ارجمند!

برای بیان شگفتی زیاد

فوق العاده است!

بیان حالت امری و دستوری

بایست!

بیان هشدار

به تونل نزدیک می‌شوید!

 

[Ela]

6- دو نقطه (:)

از این علامت برای توضیح دادن و بیان کردن چیزی استفاده می‌شود. اصول استفاده از علائم نگارشی دونقطه بدین شرح است:

قبل از نقل قول مستقیم از کسی

علی به دوستش گفت: «دیروز کارت ورود به جلسه امتحان را فراموش کردم ببرم و نتوانستم در آزمون شرکت کنم».

درمواقع برشمردن اجزای چیزی

اجزای تشکیل دهنده یک شعر عبارتند از: مصراع، بیت، قافیه و ردیف.

جلوی کلماتی که قصد معنی کردن آنها را داریم.

تیروئید: غده‌ای درون‌ریز در بدن که به سوخت و ساز بدن کمک می‌کند.

نشان دادن یک زمان و ساعت مشخص

18:45

 

[Ela]

7- گیومه «»

شامل کاربردهای زیر می‌شود:

نقل قول مستقیم از فردی

مادر گفت: «لباس گرم همراه خود داشته باش».

مشخص کردن یا تاکید داشتن واژه یا عبارتی در قسمتی از متن

کاش دنیا دست زن‌ها بود. شاید این جمله از رمان «سووشون» را شنیده باشید.

زمانی‌که از اسامی، عناوین، اصطلاحات علمی و یا فنی برای اولین‌بار استفاده شود.

مکانی که مشاهده می‌کنید، مسجد «نصیرالملک» است.

در تضمین شعر(شاعری بخشی از شعر شاعری دیگر را عینا در شعر خود ‌می‌آورد).

چه خوش گفت فردوسی پاکزاد که رحمت بران تربت پاک باد

«میازار موری که دانه‌کش است که جان دارد و جان شیرین خوش است»

در این بیت تضمینی از “سعدی ” از سروده “فردوسی” آورده شده است.

نکته: در نقل قول غیرمستقیم نیازی به گذاشتن گیومه نیست.

مثال: به او گفتم میوه‎‌ها را داخل سبد بگذارد.

 

[Ela]

8- خط فاصله (=خط تیره) (-)

در زیر به موارد استفاده از خط تیره یا فاصله پرداخته می‌شود:

در جملات معترضه

سارا- دوست خواهرم- برای تولدم هدیه گران‌قیمتی خرید.

در دیالوگ‌های نمایشنامه یا داستان

– درها را باز کنید تا دنیا صدای ما را بشنود.

بجای استفاده از “تا” برای نشان دادن مسافت یا فاصله زمانی

قطار سریع السیر تهران- شیراز راه اندازی شد.

کلاس آموزشی از 5–3 بعدازظهر دایر است.

جداسازی کلمات مرکب. مثال:

ژانر مورد علاقه من در فیلم، کمدی–رمانتیک است.

 

[Ela]

9- سه نقطه (…)

کاربرد این جزو از علایم نگارشی بدین شرح است:

برای نشان دادن قسمت‌های حذف شده یا ادامه‌دار در جمله. مثال:

شبکه‌های اجتماعی مانند: اینستاگرام، تلگرام و … امروزه نقش به‌سزایی در زندگی ما دارند.

برای به‌کار نبردن واژه مقدس خداوند به‌دلیل احترامی که قائل هستیم.

ماشا…! کارها خوب پیش رفت.

برای نشان دادن سخن ناتمام

خدا بد ندهد…

نشان دادن کش دار بودن واژه یا عبارت

آها…ی علی کجا رفتی؟

 

[Ela]

10- پرانتز (=ابرو، کمان) ()

کاربردهای پرانتز که به آن هلال، ابرو یا کمانک هم گفته می‌شود شامل:

برای معنی یا فارسی‌سازی یک واژه

پرانتز (کمانک) یکی از علامت‌های نگارشی محسوب می‌شود.

برای ذکر منبع

(آل احمد، 1342)

برای آوردن توضیحات بیش‌تر که درک مطلب را آسان‌تر کند. مثال:

نمایشگاه نقاشی (واقع در خیابان کوهسنگی) امروز افتتاح می‌شود.

نوشتن واژه‌ها یا عبارات اختصاری و ترکیبات دعایی

حدیثی از حضرت علی (ع)

علامت تعجب (!)

برای بیان شهرت، تاریخ یا وقوع حادثه و رویدادی

در زلزله بم (1382) هزاران نفر کشته شدند.

نکته: باید این نکته را به‌خاطر سپرد که با حذف پرانتز به معنای جمله خدشه‌ای وارد نشود یا معنی آن تغییر نکند.

برای نمونه می‌توانید رعایت کامل و استفاده صحیح از این علامت‌های نگارشی را در ترجمه مقاله مشاهده کنید.

 

[Ela]

11- کروشه یا قلاب [ ]

کروشه یا قلاب یکی دیگر از علائم نگارشی است که نشان‌دهنده توضیحات تکمیل‌کننده‌ای است که نویسنده به متن اضافه می‌کند تا فهم متن را آسان‌تر کند. نحوه استفاده از آن به صورت زیر است:

در متن نمایشنامه‌ها برای توصیف حالات

مادر [با لبخند]: امشب شام نداریم.

برای اضافه کردن توضیحی به جمله به جهت روشن شدن مطلب

یکی از مسافران [ درحالی که بسیار خسته و نگران بود] با چمدان‌هایش به سمت ایستگاه قطار درحال دویدن بود.

اضافه کردن واژه‌های فراموش‌شده در تصحیح دوباره متن به‌ویژه در متون قدیمی

من مردی طرّارم [تو] این زر به من امانت دادی.

در بخش کتاب‌شناسی و منابع پایانی، اگر قسمتی از اطلاعات چاپ کتاب از قبیل ناشر، محل نشر یا تاریخ نشر از قلم بیفتد.

تهران، [بی‌نا]، 1360

کاربرد آن در ریاضیات برای اینکه نشان دهد آن عملیات نسبت به سایر محاسبات ارجحیت دارد.

[(1+6) *(7+2)] * 12+5

نکته: پرانتز، گیومه، کروشه و آکولاد تنها نشانه‌گذاری‌های نگارشی هستند که به صورت جفت به‌کار می‌روند.

12- یک ستاره (*)

نشانه‌گذاری ستاره در مواردی کاربرد دارد که نویسنده متن قصد دارد توجه مخاطب را به نکته‌ای جلب کند. اصول استفاده از این علائم نگارشی به شرح زیر است:

اگر در متنی برروی یا کنار واژه‌ای علامت ستاره باشد؛ به این معنی است که توضیحات بیش‌تری برای ان واژه در زیرنویس قرار داده شده است.

مابل کتز در کتاب کوتاهی به نام آسان‌ترین راه* می‌نویسد: «هوآپونو پونو روش» درمان بومیان هاوایی است.

*به قلم همین مترجم به فارسی برگردانده شده است.

در ریاضیات برای ضرب کردن

6= 2*3

نکته: دراکثر مواقع، برای درج پاورقی یا زیرنویس در متن، استفاده از اعداد بر ستاره مقدم‌تر است.

13- دو ستاره (**)

این نوع از علایم نگارشی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که نویسنده توضیحات یک واژه را در پاورقی صفحات قبل آورده است.

به گفته «جفری شوآرتز» در کتابی عالی به نام ذهن و مغز** ذهن خودآگاه می‌تواند جرقه‌ای را در ذهن ناخودآگاه وتو نماید.

**ترجمه دکتر فرهاد فروغمند

 

[Ela]

14- سه ستاره(***)

اگر نویسنده قصد این را داشته باشد که موضوع متن خود را تغییر دهد (تغییر سیاق متن) با ایجاد سه سطر فاصله و گذاشتن سه ستاره در وسط، نگارش موضوع بعدی خود را آغاز می‌کند.

این بازنویسی‌های موراکامی مرا یاد این کار کانینگ می‌اندازد.

***

چشم‌هایم را که بستم، عطر باد توی صورتم زد و رد ملایمی از درد از خود برجا می‌گذاشت.

15- پیکان یا فلش (←)

کاربردهای آن عبارتند از:

ارجاع دادن در فرهنگ‌ها

آبان ← اپام

برای نشان دادن ترتیب به عمل آمدن نتیجه ای یا فرآیندی

نمک + سدیم ← سدیم کلراید

نشان دادن انتقال متن یا مطلب به صفحه دیگر

توی مدرسه همیشه سمت راست نیمکت جلو می‌نشیند تا نزدیک به معلم باشد. به همین دلیل ←

16- ممیز (/)

کاربردها شامل:

جداسازی روز، ماه و سال در تاریخ

10/10/1400

اشکال مختلف کلمه‌ای که برخی از حروف آن در طی زمان تغییر کرده است.

سپهسالار/ سپاهسالار

نشان دادن کلمه‌های معادل

مسائل اقتصادی/ اجتماعی

جداکردن مصراع‌های یک شعر

از لـعـل تـو گـر یـابـم انـگشـتری زنـهـار / صـد مُلکِ سلیـمانم در زیـر نگـین باشد

استفاده از ممیز بجای واژه “یا”

دختر/ پسر

17- تکرار یا ایضاً (//)

از کاربردهای این نوع از علائم نگارشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بجای استفاده از کلمه‌ها یا عبارات مشابه که در چند سطر عیناً تکرار می‌شود.

شهریورماه، مشهد،خیابان دانشگاه

// ،تهران، خیابان ولی عصر

نکته: این نشانه برای نگارش متون رسمی کاربرد ندارد.

 

[Ela]

18- چند نقطه (……..)

کاربرد آن عبارت است از:

برای حذف یک یا چند جمله در یک متن یا کتاب

ایمیلی راجع به این مساله نوشتم و از دکتر هولن پرسیدم. وی در جواب به ………. اشاره کرد.

 

[Ela]

19- آکولاد{}

کاربرد این علامت نگارشی به شرح زیر است:

برای نشان دادن اجزا و رده‌بندی یک مجموعه

مراحل کشاورزی بر سه قسم است { کاشت، داشت، برداشت}

برای نمایش یک مجموعه به صورت اعضا در ریاضیات

A= {1,2,3,4}

20- تساوی (=)برای نمایش تساوی و برابری بین دو موضوع یا واژه

پرانتز = ابرو یا کمان

21- دایره توپر، دایره خالی، مربع توپر

از این نشانه‌ها برای مشخص و بارز کردن آغاز پاراگراف‌ها یا برای تیترهای نوشتاری استفاده می‌شود.

مثال:

انواع جمله‌های وابسته22- درصد (٪)

اصول استفاده از علائم نگارشی درصد عبارتند از:

برای نوشتن این نوع نشانه در متن باید بجای استفاده از علامت اختصاری (٪)، واژه «درصد» نوشته شود. مثال:

سارا درس عربی را در آزمون 90 درصد زده است.

در فرمول‌ها یا متن‌های ریاضی. مثال:

54٪ یا 54 ٪

نکته: باید عنوان کرد که گذاشتن علامت (٪) در هر دو سمت چپ یا راست عدد فرقی نمی‌کند و صحیح است.